راهنمای خرید فلکه هرزگرد آسانسور | انواع | قیمت | برندها

فلکه هرزگرد آسانسور یکی از قطعات مهم و در عین حال کمتر شناخته شده در سیستم‌ آسانسور است. این قطعه نقش کلیدی در هدایت سیم بکسل‌ها، توزیع نیرو و تضمین حرکت نرم و ایمن کابین و وزنه تعادل ایفا می‌کند. در این مطلب به بررسی جنبه‌های  مختلف این قطعه مهم، از تعریف و اجزا گرفته تا نحوه تعویض و قیمت آن می‌پردازیم.

---

---

فلکه هرزگرد آسانسور چیست

فلکه هرزگرد (به انگلیسی: Deflector Sheave یا Idler Pulley) یک قرقره بدون موتور است که در سیستم تعلیق آسانسورهای کششی (Traction Elevators) مورد استفاده قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی این فلکه، تغییر جهت و هدایت سیم بکسل‌ها بین فلکه اصلی موتور (فلکه کششی)، کابین و وزنه تعادل است.

برخلاف فلکه اصلی موتور که نیروی محرکه را به سیم بکسل‌ها منتقل می‌کند، فلکه هرزگرد به صورت آزاد و هرز می‌چرخد و هیچ نیرویی تولید نمی‌کند. استفاده از این فلکه‌ها به طراحان آسانسور اجازه می‌دهد تا سیستم‌های تعلیق مختلفی مانند 1:1، 2:1 و حتی پیچیده‌تر را پیاده‌سازی کنند. در سیستم 2:1، استفاده از فلکه هرزگرد باعث نصف شدن سرعت حرکت کابین نسبت به سرعت سیم بکسل و در عین حال، دو برابر شدن توانایی حمل بار موتور می‌شود که این امر به استفاده از موتورهای کوچکتر و بهینه‌تر کمک می‌کند.

مظلب سودمند مرتبظ :راهنمای تصویری و ساده همه قطعات آسانسور

---

اجزای فلکه هرزگرد آسانسور

یک مجموعه کامل فلکه هرزگرد معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. فلکه (Pulley/Sheave): بخش اصلی و دایره‌ای شکل که دارای شیارهایی برای قرار گرفتن سیم بکسل‌ها است. این بخش معمولاً از چدن یا پلی‌آمید ساخته می‌شود.
2. شفت (Shaft): یک میله فولادی مقاوم است که فلکه روی آن سوار می‌شود. شفت ثابت است و فلکه به کمک بلبرینگ‌ها به دور آن می‌چرخد.
3. بلبرینگ (Bearing): قطعاتی که بین شفت و فلکه قرار می‌گیرند و با کاهش اصطکاک، امکان چرخش روان و آزادانه فلکه را فراهم می‌کنند. معمولاً از دو بلبرینگ در دو طرف فلکه استفاده می‌شود.

---

انواع فلکه هرزگرد

فلکه‌های هرزگرد را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد:

• بر اساس جنس:

• فلکه چدنی (Cast Iron): رایج‌ترین نوع، که خود به دو دسته چدن خاکستری (GG25) و چدن داکتیل یا نشکن (GGG40/GGG50) تقسیم می‌شود. چدن داکتیل مقاومت و عمر بالاتری دارد.

• فلکه پلی‌آمید (Polyamide): نوع مدرن‌تری که از مواد پلیمری مقاوم ساخته می‌شود. این نوع وزن کمتر، صدای کمتر و سایش کمتری روی سیم بکسل ایجاد می‌کند.

• بر اساس محل نصب:

• فلکه هرزگرد روی کابین: در سیستم‌های 2:1، فلکه‌ها روی یوک (چارچوب) کابین نصب می‌شوند.

• فلکه هرزگرد روی وزنه تعادل: مشابه مورد قبل، روی قاب وزنه تعادل نصب می‌گردند.

• فلکه هرزگرد انحرافی (Diverter Pulley): در موتورخانه یا بالای چاه برای ایجاد زاویه مناسب سیم بکسل‌ها نسبت به فلکه اصلی موتور نصب می‌شود.

---

فلکه هرزگرد 4 شیار آسانسور و فلکه هرزگرد دو شیار چه تفاوتی دارند؟

تفاوت اصلی و واضح بین این دو، در تعداد شیارهای روی فلکه است. این تفاوت مستقیماً به تعداد سیم بکسل‌هایی که آسانسور استفاده می‌کند، مربوط می‌شود:

• فلکه هرزگرد دو شیار: برای سیستم‌هایی طراحی شده که از 2 رشته سیم بکسل برای تعلیق استفاده می‌کنند. این نوع معمولاً در آسانسورهای با ظرفیت پایین‌تر کاربرد دارد.
• فلکه هرزگرد 4 شیار: برای سیستم‌هایی با 4 رشته سیم بکسل طراحی شده است. افزایش تعداد سیم بکسل‌ها معمولاً برای آسانسورهای با ظرفیت بالاتر، جهت افزایش ضریب اطمینان و توزیع بهتر بار، انجام می‌شود.

انتخاب بین این دو (یا فلکه‌هایی با تعداد شیار بیشتر مانند 6 یا 8 شیار) کاملاً به طراحی سیستم تعلیق و ظرفیت آسانسور بستگی دارد و توسط مهندس طراح مشخص می‌شود.

---

مشخصات فلکه هرزگرد آسانسور با کیفیت و مناسب

یک فلکه هرزگرد باکیفیت باید دارای مشخصات زیر باشد:

• جنس مرغوب: استفاده از چدن داکتیل (GGG40 به بالا) یا پلی‌آمید با کیفیت بالا که مقاومت زیادی در برابر سایش و فشار داشته باشد.
• پرداخت دقیق شیارها: شیارها باید کاملاً صاف، صیقلی و با ابعاد دقیق متناسب با قطر سیم بکسل باشند. هرگونه زبری یا عدم تقارن در شیارها باعث خوردگی سریع سیم بکسل می‌شود.
• سختی سطح مناسب: سطح شیارها باید به اندازه کافی سخت باشد تا در برابر سایش سیم بکسل مقاوم باشد، اما نه آنقدر سخت که خود باعث خوردگی سیم بکسل شود. این تعادل بسیار مهم است.
• بالانس دینامیکی: فلکه باید به صورت دینامیکی بالانس شده باشد تا در سرعت‌های بالا، لرزش و صدای اضافی تولید نکند.
• استفاده از بلبرینگ‌های معتبر: کیفیت بلبرینگ تأثیر مستقیمی بر عملکرد روان و طول عمر فلکه دارد.
• داشتن گواهینامه‌های استاندارد: فلکه‌های معتبر دارای استانداردهای کیفی مانند ISO هستند.

---

گام فلکه هرزگرد چیست؟

گام فلکه (Groove Pitch) به فاصله مرکز به مرکز دو شیار مجاور روی فلکه گفته می‌شود. این پارامتر بسیار حیاتی است و باید دقیقاً با فاصله سیم بکسل‌ها روی فلکه کششی موتور و نقاط اتصال روی کابین و وزنه تعادل یکسان باشد. عدم تطابق گام فلکه هرزگرد با سایر اجزای سیستم، باعث ایجاد زاویه نامناسب در سیم بکسل‌ها، سایش شدید و نامتقارن در شیارها و سیم بکسل‌ها و در نهایت کاهش عمر مفید هر دو قطعه می‌شود.

---

وزن فلکه هرزگرد آسانسور

وزن فلکه هرزگرد به عوامل متعددی بستگی دارد:

• قطر فلکه: فلکه‌های با قطر بزرگتر، سنگین‌تر هستند.
• تعداد شیارها (عرض فلکه): هرچه تعداد شیارها بیشتر باشد، فلکه عریض‌تر و سنگین‌تر است.
• جنس فلکه: فلکه‌های چدنی به مراتب سنگین‌تر از فلکه‌های پلی‌آمید با ابعاد مشابه هستند.

به طور کلی، وزن یک فلکه هرزگرد می‌تواند از حدود 15-20 کیلوگرم برای مدل‌های کوچک شروع شده و برای آسانسورهای بزرگ و پرظرفیت به بیش از 100 کیلوگرم نیز برسد.

---

شفت فلکه هرزگرد چیست؟

شفت (Shaft)، محور یا میله‌ای استوانه‌ای از جنس فولاد آلیاژی است که فلکه هرزگرد روی آن نصب می‌شود. این قطعه به بدنه (یوک کابین، قاب وزنه یا شاسی موتور) ثابت شده و نمی‌چرخد. فلکه به واسطه بلبرینگ‌ها، به دور این شفت ثابت می‌چرخد. استحکام و کیفیت شفت برای تحمل بارهای استاتیکی و دینامیکی وارد شده از طرف سیم بکسل‌ها بسیار مهم است.

---

بلبرینگ فلکه هرزگرد چیست؟

بلبرینگ (Ball Bearing) قطعه‌ای مکانیکی است که بین شفت ثابت و فلکه چرخان قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی آن کاهش شدید اصطکاک غلتشی و فراهم کردن امکان چرخش نرم، روان و بدون صدای فلکه است. بلبرینگ‌ها معمولاً از نوع شیار عمیق (Deep Groove Ball Bearings) هستند و باید توانایی تحمل بارهای شعاعی و محوری را داشته باشند. خرابی بلبرینگ‌ها یکی از دلایل اصلی تعویض مجموعه فلکه هرزگرد است.

---

حفاظ فلکه هرزگرد چیست و چه کاربردی دارد؟

حفاظ فلکه هرزگرد (Pulley Guard) یک پوشش فلزی یا صفحه‌ای است که در اطراف فلکه نصب می‌شود. این قطعه یک جزء ایمنی بسیار مهم است و دو کاربرد اصلی دارد:

1. جلوگیری از خروج سیم بکسل: مهم‌ترین وظیفه حفاظ، جلوگیری از خارج شدن (پریدن) سیم بکسل‌ها از داخل شیارهای فلکه در اثر لرزش‌های ناگهانی، شل شدن سیم بکسل یا حوادث غیرمترقبه است.
2. حفاظت از سرویس‌کار: از تماس تصادفی دست، لباس یا ابزار سرویس‌کار با فلکه در حال چرخش و سیم بکسل‌ها جلوگیری کرده و ایمنی فرد را تأمین می‌کند. نصب این حفاظ طبق استانداردها الزامی است.

---

فلکه هرزگرد پلی آمید چیست؟

این نوع فلکه به جای چدن، از پلیمر مهندسی شده‌ای به نام پلی‌آمید (Polyamide) با الیاف تقویت‌کننده ساخته می‌شود. این فلکه‌ها مزایای قابل توجهی دارند:

• وزن سبک: تا 80% سبک‌تر از معادل چدنی خود هستند که نصب را آسان‌تر و بار مرده روی سیستم را کمتر می‌کند.
• عملکرد بی‌صدا: به دلیل ماهیت پلیمری، لرزش و صدای کمتری تولید می‌کنند.
• کاهش سایش سیم بکسل: اصطکاک کمتری با سیم بکسل فولادی دارند و عمر سیم بکسل را افزایش می‌دهند.
• مقاومت در برابر خوردگی: زنگ نمی‌زنند و در محیط‌های مرطوب عملکرد بهتری دارند.

البته این فلکه‌ها معمولاً قیمت بالاتری نسبت به فلکه‌های چدنی دارند.

---

زمان تعویض فلکه هرزگرد آسانسور

تعویض فلکه هرزگرد باید زمانی انجام شود که یکی از علائم زیر مشاهده گردد:

• خوردگی و سایش بیش از حد شیارها: اگر عمق شیارها به طور نامتوازن کم شده یا لبه‌های تیزی پیدا کرده باشند.
• صدای غیرعادی: شنیدن صدای جیغ، سوت، خرخر یا تق تق از ناحیه فلکه که معمولاً نشانه خرابی بلبرینگ‌ها است.
• لرزش زیاد: اگر فلکه در حین چرخش لرزش غیرعادی داشته باشد، نشان‌دهنده از بالانس خارج شدن یا خرابی بلبرینگ است.
• توصیه سرویس‌کار: در بازدیدهای دوره‌ای، اگر تکنسین آسانسور تشخیص دهد که فلکه به پایان عمر مفید خود نزدیک شده است.
• آسیب فیزیکی: وجود ترک، شکستگی یا هرگونه تغییر شکل در بدنه فلکه.

---

خوردگی فلکه هرزگرد چه علایمی دارد؟

خوردگی و سایش فلکه هرزگرد با علائم زیر قابل تشخیص است:

• تیز شدن لبه‌های شیار: به دلیل فشار و حرکت سیم بکسل، لبه‌های شیارها به مرور تیز و برنده می‌شوند که به سیم بکسل آسیب می‌زند.
• ایجاد شکل V در شیارها: شیارهای استاندارد معمولاً سطح مقطع نیم‌دایره (U-shape) یا آندرکات (Undercut) دارند. سایش زیاد باعث می‌شود مقطع شیار به شکل V تغییر کند.
• براق شدن بیش از حد کف شیار: این علامت نشان‌دهنده لغزش و اصطکاک زیاد سیم بکسل در کف شیار است.
• براده‌های ریز فلز: وجود براده‌های بسیار ریز فلزی در اطراف فلکه نشانه سایش شدید بین فلکه و سیم بکسل است.
• اندازه‌گیری با گیج مخصوص: سرویس‌کاران حرفه‌ای با استفاده از ابزاری به نام گیج شیار (Groove Gauge)، میزان خوردگی و تغییر شکل شیار را به طور دقیق اندازه‌گیری می‌کنند.

---

فلکه هرزگرد به انگلیسی

معادل‌های رایج فلکه هرزگرد در زبان انگلیسی عبارتند از:

• Deflector Sheave (به معنی فلکه انحراف‌دهنده)
• Diverter Pulley (به معنی فلکه تغییردهنده مسیر)

مطلب سودمند مرتبط : همه اصطلاحات رایج آسانسور به انگلیسی و فارسی

---

فلکه هرزگرد هیدرولیک چگونه است ؟

در آسانسورهای هیدرولیک، به خصوص در سیستم‌های “جک بغل غیرمستقیم” یا (Roped Hydraulic)، از فلکه هرزگرد استفاده می‌شود. در این سیستم‌ها، جک هیدرولیک به طور مستقیم به کابین متصل نیست. به بالای پیستون جک، یک فلکه هرزگرد متصل است. سیم بکسل‌ها از یک طرف در پایین چاه ثابت شده، از روی این فلکه عبور کرده و به زیر کابین متصل می‌شوند.

با بالا رفتن جک، فلکه هرزگرد نیز بالا می‌رود و چون طول سیم بکسل ثابت است، کابین با سرعتی دو برابر سرعت حرکت جک به سمت بالا کشیده می‌شود (سیستم 2:1). عملکرد و ساختار این فلکه کاملاً مشابه فلکه‌های هرزگرد در سیستم‌های کششی است.

---

فلکه هرزگرد گیرلس چگونه است؟

فلکه هرزگرد در آسانسورهای گیرلس (Gearless) نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. موتورهای گیرلس به دلیل سرعت بالا و ابعاد کوچک، اغلب با سیستم تعلیق 2:1 یا بالاتر استفاده می‌شوند. در این سیستم:

• سیم بکسل‌ها از فلکه کششی موتور به سمت فلکه‌های هرزگرد نصب شده روی کابین می‌روند.
• پس از دور زدن فلکه‌های روی کابین، به سمت بالا و به نقاط انکربندی در بالای چاه متصل می‌شوند.
• مشابه همین ساختار برای وزنه تعادل نیز وجود دارد.

این فلکه‌ها باید کیفیت بسیار بالایی داشته باشند، زیرا سرعت خطی سیم بکسل‌ها در این سیستم‌ها بالاست. معمولاً در این آسانسورها از فلکه‌های باکیفیت چدن داکتیل یا پلی‌آمید با بلبرینگ‌های مرغوب استفاده می‌شود تا حرکت نرم و بی‌صدا در سرعت‌های بالا تضمین شود.

---

برندهای فلکه هرزگرد آسانسور موجود در ایران

در بازار ایران، برندهای مختلف ایرانی و خارجی (عمدتاً اروپایی و ترکیه‌ای) یافت می‌شوند. برخی از برندهای شناخته‌شده عبارتند از:

• برندهای ایرانی:
• بهران : یکی از تولیدکنندگان معتبر داخلی قطعات آسانسور از جمله فلکه.
• سخاوت: از دیگر تولیدکنندگان شناخته‌شده در بازار ایران.
• پارس آسا : یکی دیگر از تولیدکنندگان شناخته‌شده در بازار ایران
• برندهای خارجی:
• آلبرتو ساسی (Alberto Sassi – ایتالیا): یکی از معتبرترین برندهای اروپایی که فلکه‌های باکیفیت تولید می‌کند.
• مونتاناری (Montanari – ایتالیا): همانند ساسی، از برندهای مطرح ایتالیایی است.
• ویتور (Wittur – آلمان): یک برند جهانی با محصولات بسیار باکیفیت.
• برندهای ترکیه‌ای: برندهای مختلفی از ترکیه نیز در بازار ایران موجود هستند که کیفیت و قیمت متنوعی دارند.

---

بهترین فلکه هرزگرد آسانسور کدام برند است؟

انتخاب “بهترین” برند به فاکتورهای متعددی بستگی دارد و نمی‌توان یک برند را به طور مطلق بهترین دانست. بهترین انتخاب، گزینه‌ای است که با مشخصات فنی آسانسور شما بیشترین تطابق را داشته باشد.

• برای آسانسورهای پرسرعت، پرتردد و لوکس: برندهای معتبر اروپایی مانند آلبرتو ساسی، مونتاناری و ویتور به دلیل کیفیت ساخت فوق‌العاده، بالانس دقیق و عمر طولانی، گزینه‌های ایده‌آلی هستند.
• برای آسانسورهای مسکونی با ترافیک متوسط: برندهای خوب ایرانی مانند بهران یا برندهای معتبر ترکیه‌ای می‌توانند گزینه‌هایی با ارزش خرید بالا باشند که هم کیفیت قابل قبولی ارائه می‌دهند و هم قیمت مناسب‌تری دارند.

در نهایت، بهترین فلکه، فلکه‌ای است که از فروشنده معتبر خریداری شده، دارای استانداردهای لازم بوده و با مشخصات فنی (قطر سیم بکسل، گام، ظرفیت و…) آسانسور شما کاملاً منطبق باشد.

---

نحوه تعویض فلکه هرزگرد آسانسور

هشدار: تعویض فلکه هرزگرد یک عملیات تخصصی و حساس است و باید منحصراً توسط تکنسین مجاز و باتجربه آسانسور انجام شود. مراحل کلی این فرآیند به شرح زیر است:

1. ایمن‌سازی: آسانسور در حالت بازرسی (رویزیون) قرار گرفته و کابین به محلی مناسب برای کار منتقل می‌شود. کابین و وزنه تعادل با استفاده از ابزارهای ایمنی مانند پاراشوت دستی یا زنجیر مهار می‌شوند.
2. شل کردن سیم بکسل‌ها: با استفاده از روش‌های مخصوص، کشش از روی سیم بکسل‌ها برداشته می‌شود تا بتوان آن‌ها را از روی فلکه آزاد کرد.
3. باز کردن حفاظ و فلکه قدیمی: حفاظ فلکه باز شده، مهره‌های نگهدارنده شفت باز شده و مجموعه شفت و فلکه قدیمی خارج می‌شود.
4. نصب فلکه جدید: فلکه جدید به همراه بلبرینگ‌های نو و شفت، در جای خود قرار گرفته و مهره‌های آن با گشتاور مناسب (با استفاده از ترک‌متر) سفت می‌شوند.
5. جا انداختن سیم بکسل‌ها و تنظیم کشش: سیم بکسل‌ها دوباره در شیارهای فلکه جدید قرار داده شده و کشش آن‌ها به طور یکنواخت تنظیم می‌شود.
6. بستن حفاظ و تست نهایی: حفاظ فلکه بسته شده، سیستم از حالت ایمن خارج شده و آسانسور در حالت نرمال چندین بار تست می‌شود تا از عملکرد صحیح، بی‌صدا و بدون لرزش آن اطمینان حاصل شود.

---

اجرت تعویض فلکه هرزگرد آسانسور

اجرت یا هزینه دستمزد تعویض فلکه هرزگرد به عوامل مختلفی بستگی دارد و می‌تواند متغیر باشد:

• محل قرارگیری فلکه: تعویض فلکه‌ای که روی کابین یا وزنه تعادل قرار دارد، معمولاً پیچیده‌تر و زمان‌برتر از تعویض فلکه انحرافی در موتورخانه است.
• نوع آسانسور: در آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL)، دسترسی به قطعات دشوارتر است و ممکن است هزینه بیشتری داشته باشد.
• تعداد فلکه‌ها: اگر نیاز به تعویض همزمان چند فلکه باشد، هزینه کل افزایش می‌یابد.
• نرخ‌نامه اتحادیه و شرکت سرویس‌دهنده: هر شرکت ممکن است بر اساس تعرفه‌های داخلی و نرخ‌های مصوب، قیمت متفاوتی ارائه دهد.

به طور کلی، این هزینه می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد و برای اطلاع دقیق، باید از چند شرکت معتبر سرویس و نگهداری آسانسور استعلام قیمت گرفت.

---

قیمت فلکه هرزگرد اسانسور

قیمت خود قطعه (فلکه) نیز بسیار متغیر است و به فاکتورهای زیر وابسته است:

• برند: فلکه‌های اروپایی چندین برابر فلکه‌های ایرانی قیمت دارند.
• جنس: فلکه‌های پلی‌آمید معمولاً گران‌تر از فلکه‌های چدنی هستند. در بین چدنی‌ها نیز، چدن داکتیل (GGG) گران‌تر از چدن خاکستری (GG) است.
• ابعاد: قطر و تعداد شیارهای فلکه تأثیر مستقیمی بر قیمت آن دارد. فلکه‌های بزرگتر و با شیارهای بیشتر، گران‌تر هستند.
• مجموعه کامل یا قطعه تنها: قیمت یک مجموعه کامل شامل فلکه، شفت و بلبرینگ‌های فابریک، بیشتر از قیمت خود فلکه به تنهایی است.

 قیمت فلکه هرزگرد در تاریخ ابتدای آذر 1404  : 

• برندهای ایرانی متفرقه ( 4 شیار ) : 2.300.000 تومان الی 3.500.000 تومان
• برندهای ایرانی معتبر  ( 4شیار و 5 شیار) : 3.800.000 تومان الی 6.800.000 تومان
• برندهای ایرانی و چینی ( 5شیار و 6 شیار) گیرلس : 7.000.000 تومان الی 13.000.000 تومان

قیمت ها تقریبی بوده و برای اطلاع از قیمت دقیق و به‌روز، بهترین راه استعلام مستقیم از فروشندگان و تامین‌کنندگان معتبر قطعات آسانسور در ایران است.

---

امیدواریم این مطلب به شما کمک کند که انتخاب و خرید بهتری داشته باشید.