راهنمای خرید یوک کابین آسانسور | قیمت | انواع

آسانسور به عنوان یکی از تجهیزات آسایش در ساختمان‌های امروزی، از اجزای مکانیکی و الکتریکی تشکیل شده است. در میان این اجزا، “یوک کابین” یا “کارفریم” (Car Frame) نقش مهمی به عنوان اسکلت و شاسی اصلی کابین ایفا می‌کند. انتخاب، مونتاژ و نگهداری صحیح این قطعه، تأثیر مستقیمی بر ایمنی، کیفیت حرکت و طول عمر کل سیستم آسانسور دارد. در این مطلب به بررسی جنبه‌های مختلف یوک کابین آسانسور می‌پردازیم.

یوک آسانسور چیست

یوک آسانسور، که با نام‌های “کارفریم” (Car Frame) یا “چهارچوب کابین” نیز شناخته می‌شود، یک سازه فلزی مستحکم است که کابین آسانسور را در بر می‌گیرد و آن را پشتیبانی می‌کند. در واقع، یوک اسکلت اصلی است که وزن کابین، مسافران و بار را تحمل کرده و این بار را از طریق سیم بکسل‌ها به سیستم محرکه (موتور) و از طریق کفشک‌ها به ریل‌های راهنما منتقل می‌کند.

وظایف اصلی یوک آسانسور عبارتند از:

1. تحمل بار: پذیرش و تحمل کل وزن استاتیکی و دینامیکی کابین و محتویات آن.
2. ایجاد اتصال: برقراری اتصال بین کابین و سایر قطعات اصلی مکانیکی مانند سیم بکسل‌ها، ریل‌های راهنما (از طریق کفشک‌ها) و سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت).
3. تضمین ایمنی: فراهم کردن بستری برای نصب قطعات ایمنی حیاتی مانند پاراشوت، که در مواقع اضطراری کابین را متوقف می‌کند.
4. هدایت حرکت: حفظ تراز و هدایت کابین در مسیر مستقیم و بدون لرزش در طول حرکت عمودی در چاه آسانسور.

به طور خلاصه، یوک تکیه گاه مجموعه کابین است و بدون آن، کابین آسانسور تنها یک اتاقک ضعیف و فاقد قابلیت اتصال و حرکت ایمن خواهد بود.

اجزای یوک آسانسور

یک یوک استاندارد از چندین بخش اصلی تشکیل شده است که با پیچ و مهره‌های بسیار مستحکم به یکدیگر متصل می‌شوند:

• تیرک عرضی بالا (Crosshead): بالاترین بخش افقی یوک است. این تیرک محل اصلی اتصال سیم بکسل‌ها (صفحه سربکسل) است و در سیستم‌های ۲:۱، فلکه‌های هرزگرد نیز روی آن نصب می‌شوند.
• تیرک عرضی پایین (Plank یا Safety Plank): پایین‌ترین بخش افقی یوک که کف کابین روی آن قرار می‌گیرد. این بخش بسیار حیاتی است زیرا سیستم ترمز ایمنی یا پاراشوت (Safety Gear) روی آن نصب می‌شود.
• ستون‌های عمودی (Uprights): دو ستون فلزی محکم که تیرک‌های بالا و پایین را به یکدیگر متصل کرده و چهارچوب اصلی را تشکیل می‌دهند.
• کفشک‌های راهنما (Guide Shoes): در چهار گوشه یوک (دو عدد بالا و دو عدد پایین) نصب می‌شوند. این کفشک‌ها با لغزیدن یا غلتیدن روی ریل‌های راهنما، کابین را در مسیر خود ثابت نگه می‌دارند. این قطعات در دو نوع لغزشی (Sliding) و غلطکی (Roller) موجود هستند.
• سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت – Safety Gear): یک مکانیزم مکانیکی که در دو طرف تیرک پایینی نصب شده و در صورت افزایش سرعت بیش از حد مجاز، با درگیر شدن با ریل‌ها، کابین را به صورت اضطراری متوقف می‌کند.
• سکوی کابین (Platform): صفحه‌ای فلزی که به عنوان کف اصلی کابین عمل کرده و روی تیرک پایینی یوک سوار می‌شود. دیواره‌ها و سقف کابین روی این سکو ساخته می‌شوند.
• لاستیک‌های ضربه‌گیر (Buffer Strikers): صفحات فلزی که در زیر یوک نصب می‌شوند تا در صورت لزوم با ضربه‌گیرهای (بافرهای) کف چاه تماس پیدا کنند.

انواع یوک آسانسور

یوک‌های آسانسور بر اساس نوع سیستم تعلیق و ساختار طراحی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام برای کاربرد خاصی مناسب هستند.

۱. بر اساس سیستم تعلیق

• یوک با تعلیق مستقیم (۱:۱): در این سیستم، سیم بکسل‌ها مستقیماً از یک سر به کابین (روی یوک) و از سر دیگر به وزنه تعادل متصل هستند. سرعت حرکت کابین دقیقاً برابر با سرعت حرکت سیم بکسل‌ها است. این روش، رایج‌ترین نوع تعلیق در آسانسورهای کششی مسکونی و تجاری با سرعت‌های متوسط است.
• یوک با تعلیق غیرمستقیم (۲:۱): در این سیستم، سیم بکسل‌ها به بالای چاه متصل شده، از روی فلکه‌هایی که بر روی یوک کابین و وزنه تعادل نصب شده‌اند عبور می‌کنند. در این حالت، سرعت حرکت کابین نصف سرعت حرکت سیم بکسل‌ها است. این سیستم اجازه می‌دهد تا از موتورهای کوچک‌تر و سریع‌تر استفاده شود و معمولاً در آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL) و آسانسورهای با ظرفیت بالا کاربرد دارد. یوک در این سیستم باید قابلیت نصب فلکه‌های هرزگرد را داشته باشد.

• البته سیستم های تعلیق دیگر مانند  1:4 هم وجود دارند که یوک های مختص خود را دارند اما دو سیستم تعلیقی که بررسی شد بیشتر رایج هستند.

۲. بر اساس نوع آسانسور

• یوک آسانسور کششی (Traction Elevator Yoke): طراحی شده برای آسانسورهایی که با نیروی کشش بین سیم بکسل و فلکه موتور حرکت می‌کنند. این یوک‌ها معمولاً به شکل حرف U انگلیسی هستند.
• یوک آسانسور هیدرولیک (Hydraulic Elevator Yoke): این یوک‌ها بسته به نوع جک هیدرولیک متفاوت هستند:
• جک از زیر مستقیم (Direct Acting): جک مستقیماً زیر یوک قرار دارد و آن را به سمت بالا هل می‌دهد.
• جک از بغل (Side-Acting): یک یا دو جک در کنار یوک قرار می‌گیرند. این نوع یوک باید برای تحمل بارهای نامتقارن (کانتیلیور) طراحی شود.
• جک از بغل غیرمستقیم (Roped Hydraulic): جک به صورت غیرمستقیم و از طریق سیم بکسل و فلکه، یوک را به حرکت در می‌آورد که ساختاری شبیه به سیستم تعلیق ۲:۱ دارد.

معیارهای انتخاب یوک کابین آسانسور

انتخاب یک یوک مناسب، نیازمند بررسی دقیق پارامترهای فنی پروژه است. نادیده گرفتن هر یک از این موارد می‌تواند منجر به کاهش ایمنی و عملکرد نامطلوب آسانسور شود.

1. ظرفیت و بار مفید آسانسور: اولین و مهم‌ترین معیار، ظرفیت نامی آسانسور (مثلاً ۶ نفره معادل ۴۵۰ کیلوگرم) است. یوک باید از نظر استحکام و مهندسی برای تحمل وزنی بسیار بیشتر از ظرفیت نامی طراحی و ساخته شده باشد.
2. ابعاد چاه و کابین: یوک باید متناسب با ابعاد چاه (عرض، عمق و ارتفاع) و ابعاد نهایی کابین انتخاب شود تا فضای استاندارد و ایمن بین کابین و دیواره‌های چاه حفظ گردد.
3. نوع سیستم آسانسور و تعلیق: همانطور که ذکر شد، یوک برای سیستم کششی ۱:۱ با یوک سیستم ۲:۱ یا یوک هیدرولیک متفاوت است. نوع سیستم باید از ابتدا مشخص باشد.
4. سرعت آسانسور: برای سرعت‌های بالا (معمولاً بالاتر از ۱.۶ متر بر ثانیه)، استفاده از کفشک‌های راهنمای غلطکی (Roller Guides) به جای لغزشی برای داشتن حرکتی نرم‌تر و بی‌صداتر الزامی است که این موضوع باید در طراحی یوک لحاظ شود.
5. مشخصات ریل راهنما: ضخامت و نوع ریل راهنما (مثلاً T9 یا T16) باید با کفشک‌ها و سیستم پاراشوت نصب شده روی یوک سازگار باشد.
6. کیفیت ساخت و متریال: استفاده از فولاد با مقاومت بالا، کیفیت جوشکاری دقیق و استاندارد، پوشش رنگ کوره‌ای مقاوم در برابر خوردگی و استفاده از پیچ و مهره‌های گرید بالا (مانند گرید ۸.۸ یا ۱۰.۹) از نشانه‌های یک یوک باکیفیت است.
7. استانداردها و گواهی‌نامه‌ها: یوک باید مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران (ISIRI 6303-1) و استانداردهای بین‌المللی معتبر مانند EN 81-20/50 تولید شده باشد.

مراحل مونتاژ یوک کابین (مرحله به مرحله)

مونتاژ یوک یک فرآیند تخصصی است که باید توسط تکنسین‌های آموزش‌دیده انجام شود. مراحل کلی آن به شرح زیر است:

• مرحله ۱: آماده‌سازی و انتقال قطعات: تمامی اجزای یوک (تیرک‌های بالا و پایین، ستون‌ها، کفشک‌ها، پاراشوت و …) بازرسی شده و با رعایت نکات ایمنی به داخل چاه آسانسور، معمولاً در پایین‌ترین طبقه، منتقل می‌شوند.
• مرحله ۲: مونتاژ چهارچوب پایینی (Plank): ابتدا تیرک عرضی پایین روی دو پایه موقت (خرک) قرار می‌گیرد. سپس سیستم پاراشوت و کفشک‌های راهنمای پایینی بر روی آن نصب می‌شوند.
• مرحله ۳: نصب ستون‌های عمودی (Uprights): ستون‌های عمودی به دو انتهای تیرک پایینی متصل شده و با پیچ‌های مخصوص محکم می‌شوند.
• مرحله ۴: نصب چهارچوب بالایی (Crosshead): تیرک عرضی بالا روی ستون‌ها قرار گرفته و متصل می‌شود. در این مرحله اسکلت اصلی یوک شکل گرفته است. کفشک‌های راهنمای بالایی نیز نصب می‌گردند.
• مرحله ۵: گونیا و تراز کردن: با استفاده از شلنگ تراز، متر و گونیا، کل سازه یوک به دقت تراز و گونیا می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تمام زوایا ۹۰ درجه و ابعاد دقیق هستند. سپس تمام پیچ‌ها با ترک‌متر (Torque Wrench) به میزان گشتاور توصیه‌شده توسط سازنده، سفت می‌شوند.
• مرحله ۶: نصب سکوی کابین: سکوی کابین بر روی تیرک پایینی قرار گرفته و به آن متصل می‌شود.
• مرحله ۷: اتصال به سیم بکسل‌ها: پس از نصب کابین روی سکو، مجموعه یوک و کابین توسط جرثقیل یا بالابر موقت بالا برده شده و سیم بکسل‌ها به محل اتصال خود روی تیرک بالایی (Crosshead) متصل می‌شوند.
• مرحله ۸: تنظیمات نهایی: پس از نصب کامل، فاصله کفشک‌ها با ریل‌ها تنظیم می‌شود تا حرکت کابین نرم و بدون لرزش باشد. همچنین اهرم‌بندی پاراشوت به سیم بکسل گاورنر متصل و تنظیم می‌گردد.

تولید کنندگان مطرح یوک کابین آسانسور در ایران

در ایران، شرکت‌های متعددی در زمینه تولید قطعات مکانیکی آسانسور، از جمله یوک و کابین، فعالیت می‌کنند. برخی از این شرکت‌ها به دلیل سابقه طولانی، کیفیت بالا و رعایت استانداردها، از شهرت بیشتری برخوردارند. اگرچه برخی شرکت‌ها ممکن است به صورت تخصصی فقط یوک تولید کنند، اما معمولاً تولیدکنندگان بزرگ کابین، یوک متناسب با محصولات خود را نیز تولید یا عرضه می‌کنند. برخی از نام‌های شناخته‌شده در صنعت آسانسور ایران که در زمینه تولید قطعات مکانیکی و کابین فعال هستند عبارتند از:

شرکت آسانسور جنرال کابین: همانطور که از نامش پیداست، این شرکت تخصص بالایی در تولید انواع کابین دارد و به طبع آن، یوک‌های متناسب با کابین‌های خود را نیز ارائه می‌دهد.

توجه: این لیست تنها شامل چند نمونه از شرکت‌های مطرح است و شرکت‌های توانمند دیگری نیز در این صنعت فعال هستند. توصیه می‌شود برای انتخاب نهایی، کیفیت محصولات و گواهی‌نامه‌های هر شرکت به دقت بررسی شود.

مطلب سودمند مرتبط : آشنایی با همه قطعات آسانسور (تصویری و ساده)

قیمت یوک آسانسور

قیمت یوک آسانسور یک عدد ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد. ارائه قیمت دقیق بدون مشخصات فنی پروژه غیرممکن است، اما می‌توان عوامل تأثیرگذار بر آن را به شرح زیر بیان کرد:

• ظرفیت آسانسور: مهم‌ترین عامل در تعیین قیمت است. یوک یک آسانسور ۴ نفره به مراتب ارزان‌تر از یوک یک آسانسور ۱۵ نفره یا باربر است.
• نوع سیستم تعلیق: یوک‌های سیستم ۲:۱ به دلیل نیاز به نصب فلکه و داشتن ساختار پیچیده‌تر، معمولاً گران‌تر از یوک‌های ۱:۱ هستند.
• جنس و ضخامت ورق فولادی: استفاده از ورق‌های فولادی با ضخامت و مقاومت بالاتر، قیمت را افزایش می‌دهد.
• برند سازنده: برندهای معتبر که از کنترل کیفیت دقیق‌تر و استانداردهای بالاتری پیروی می‌کنند، معمولاً قیمت‌های بالاتری دارند.
• ملحقات همراه یوک: قیمت اعلامی ممکن است شامل قطعاتی مانند پاراشوت، کفشک‌ها و سکوی کابین باشد یا نباشد. این موضوع باید در هنگام استعلام قیمت مشخص شود.
• نوسانات بازار و نرخ ارز: با توجه به اینکه بخشی از مواد اولیه ممکن است وارداتی باشد، نوسانات نرخ ارز می‌تواند بر قیمت تمام‌شده تأثیر بگذارد.

به عنوان یک تخمین کلی در تاریخ نگارش این مقاله (اواسط آذر سال ۱۴۰۴)، قیمت یک یوک استاندارد برای آسانسور مسکونی با ظرفیت ۴ تا ۶ نفر، بسته به کیفیت و برند، می‌تواند از حدود ۱۵ میلیون تومان تا بیش از ۴۰ میلیون تومان متغیر باشد.

• قیمت یوک آسانسور 6نفره گیربکس دار ( همراه پاراشوت ، کادر وزنه، کفشک، کف سنگ یکپارچه ) : 20 میلیون تومان
• قیمت یوک آسانسور 8نفره گیربکس دار ( همراه پاراشوت ، کادر وزنه، کفشک، کف سنگ یکپارچه ) : 23 میلیون تومان
• قیمت یوک آسانسور 8نفره گیرلس ( همراه پاراشوت ، کادر وزنه، کفشک، کف سنگ یکپارچه ) : 33 میلیون تومان

برای اطلاع از قیمت دقیق، اکیداً توصیه می‌شود با ارائه مشخصات فنی کامل پروژه، از چندین تولیدکننده معتبر استعلام قیمت دریافت کنید.

امیدواریم این راهنمای خرید برای شما مفید بوده باشد و خرید شما پس از مطالعه آن، خرید بهتری باشد.