احتمالا عملکرد دکمه‌های آسانسور خیلی واضح باشند ولی آشنایی با عملکرد بعضی از آنها می تواند جدید و جالب باشد. شاید دوست داشته باشید نحوه استفاده از دکمه های آسانسور را بدانید یا اینکه بدانید هر یک از دکمه های اسانسور نشانه چیست؟ شاید دلتان بخواهد بدانید که دکمه بالا و پایین اسانسور چه کار میکنند؟ در این مطلب سعی داریم به این سوالها و سوالهایی از این دست پاسخ دهیم .
آسانسورها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی شهری مدرن هستند. ما روزانه بارها از آنها استفاده می‌کنیم، اما چقدر با دکمه‌ها و نمادهای داخل و خارج کابین آن آشنا هستیم؟ این دکمه‌ها، که رابط اصلی ما با این ماشین پیچیده هستند، دنیایی از استانداردها، عملکردها و گاهی رازها را در خود پنهان کرده‌اند.
بخش اول: انواع پنل‌های آسانسور
هر آسانسور معمولاً دارای دو نوع پنل دکمه است:
- پنل احضار (Hall Call Panel): پنلی که در هر طبقه کنار درب آسانسور قرار دارد و شما برای “صدا زدن” یا “احضار” آسانسور از آن استفاده می‌کنید.
- پنل کابین (Car Operating Panel – COP): پنل اصلی داخل کابین آسانسور که شامل دکمه‌های طبقات و عملکردهای ویژه است.
بیایید هر کدام را به تفصیل بررسی کنیم.
بخش دوم: دکمه‌های پنل احضار (بیرون آسانسور)
این پنل‌ها معمولاً ساده‌ترین طراحی را دارند اما اولین نقطه تماس شما با آسانسور هستند.
۱. دکمه‌های جهت (▲ و ▼)
- دکمه بالا (▲ – Up Arrow): با فشردن این دکمه، شما به سیستم کنترل آسانسور اعلام می‌کنید که قصد دارید به طبقه‌ای بالاتر از طبقه فعلی خود بروید.
- دکمه پایین (▼ – Down Arrow): با فشردن این دکمه، شما اعلام می‌کنید که قصد دارید به طبقه‌ای پایین‌تر بروید.
نکته مهم: فشردن هر دو دکمه به صورت همزمان یا مکرر، باعث سریع‌تر رسیدن آسانسور نمی‌شود. سیستم‌های کنترل مدرن اولین درخواست ثبت شده را پردازش میکنند و درخواست‌های تکراری را نادیده می‌گیرند. این کار فقط باعث استهلاک دکمه‌ها می‌شود. در بعضی از سیستم ها فقط یک دکمه وجود دارد که با فشردن آن کابین به طبقه شما می آید.
استثنا: در طبقه همکف (یا پایین‌ترین طبقه) معمولاً فقط دکمه بالا (▲) و در بالاترین طبقه، فقط دکمه پایین (▼) وجود دارد.
۲. نمایشگر طبقه و جهت (Hall Lantern/Indicator)
این نمایشگر دیجیتال یا LED، اطلاعات کلیدی زیر را به شما می‌دهد:
- موقعیت فعلی کابین: عددی که نشان می‌دهد آسانسور در کدام طبقه قرار دارد.
- جهت حرکت کابین: یک فلش (▲ یا ▼) که نشان می‌دهد آسانسور در حال بالا رفتن است یا پایین آمدن.
- اعلام رسیدن: معمولاً با یک صدای دینگ (Chime) یا یک چراغ چشمک‌زن همراه است. برخی سیستم‌های مدرن دو نوع صدای دینگ دارند: یک دینگ برای بالا رونده و دو دینگ برای پایین رونده.
بخش سوم: دکمه‌های پنل کابین (داخل آسانسور)
این پنل، مرکز کنترل شما در داخل آسانسور و عملا رابط بین شما و آسانسور است و دکمه‌های بسیار متنوع‌تری دارد.
۱. دکمه‌های انتخاب طبقه (Floor Buttons)
این‌ها واضح‌ترین دکمه‌ها هستند:
- اعداد (1, 2, 3, …): برای انتخاب طبقه مقصد.
- حروف: در ساختمان‌های بزرگ و پیچیده، از حروف برای مشخص کردن طبقات خاص استفاده می‌شود:
- G (Ground Floor): طبقه همکف. در ایران معادل طبقه روی زمین در نظر گرفته می‌شود.
- L (Lobby): لابی ساختمان.
- P (Parking): پارکینگ. اگر چندین طبقه پارکینگ وجود داشته باشد، به صورت P1, P2, … یا 1P, 2P… نمایش داده می‌شود.
- B (Basement): زیرزمین. معادل P یا همان پارکینگ است.
- M (Mezzanine): طبقه نیم اشکوب (طبقه‌ای بین دو طبقه اصلی).
- R (Roof): بام یا روف گاردن.
- ★ (ستاره): معمولاً نشان‌دهنده طبقه اصلی یا لابی است که دسترسی اصلی به خارج از ساختمان را فراهم می‌کند. این یک استاندارد بین‌المللی برای کمک به افراد نابینا و همچنین نیروهای امدادی است.
۲. دکمه‌های کنترل درب (Door Control Buttons)
این دو دکمه از پرکاربردترین‌ها هستند:
-
►|◄ (باز شدن درب / Door Open):
-
کاربرد: برای باز نگه داشتن درب‌ها یا باز کردن مجدد آنها قبل از بسته شدن.
-
استاندارد: معمولاً در سمت چپ دکمه بسته شدن قرار دارد.
-
نکته: نگه داشتن این دکمه برای چند ثانیه در برخی آسانسورها، آن را در حالت “سرویس مستقل” (Independent Service) قرار می‌دهد که درب‌ها باز می‌مانند تا زمانی که دکمه بسته شدن فشرده شود (مفید برای اسباب‌کشی).
-
◄|► (بسته شدن درب / Door Close):
-
کاربرد: برای سریع‌تر بستن درب‌ها و حرکت آسانسور.
-
باور اشتباه رایج: بسیاری معتقدند این دکمه کار نمی‌کند! در واقع، طبق “قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت” (ADA) در آمریکا، درب آسانسور باید حداقل برای ۳ ثانیه باز بماند. فشردن این دکمه قبل از این زمان، تأثیری ندارد. اما پس از گذشت این زمان، دکمه کاملاً کار می‌کند و فرآیند بسته شدن را تسریع می‌بخشد. در بسیاری از کشورهای دیگر نیز استانداردهای مشابهی وجود دارد.
۳. دکمه‌های اضطراری و هشدار (Emergency Buttons)
این دکمه‌ها فقط برای شرایط خاص طراحی شده‌اند و استفاده نادرست از آنها می‌تواند پیگرد قانونی داشته باشد.
-
دکمه زنگ (Alarm / 🔔):
-
نماد: یک زنگوله زرد یا قرمز.
-
کاربرد: در صورت گیر کردن در آسانسور یا بروز هرگونه وضعیت اضطراری، با فشردن این دکمه، یک زنگ هشدار در ساختمان (معمولاً در اتاق نگهبانی یا موتورخانه) به صدا در می‌آید تا مسئولین را از وجود مشکل مطلع کند. این دکمه را تا رسیدن کمک فشرده نگه دارید.
-
دکمه تلفن (Phone / 📞):
-
نماد: یک گوشی تلفن.
-
کاربرد: در آسانسورهای مدرن، این دکمه یک خط ارتباطی مستقیم و دوطرفه با مرکز پشتیبانی شرکت آسانسور یا نگهبانی ساختمان برقرار می‌کند. این سیستم از زنگ هشدار موثرتر است زیرا امکان صحبت کردن و شرح وضعیت را فراهم می‌کند.
-
دکمه توقف اضطراری (Stop / Emergency Stop):
-
نماد: معمولاً یک دکمه قارچی بزرگ و قرمز رنگ با نوشته STOP.
-
مهم: این دکمه در آسانسورهای مسافربری مدرن حذف شده است، زیرا استفاده نادرست از آن (مثلاً توقف ناگهانی بین طبقات) خطرناک‌تر از خود حرکت آسانسور بود. امروزه این دکمه بیشتر در آسانسورهای باری یا ساختمانی یافت می‌شود و فقط باید توسط افراد آموزش‌دیده استفاده شود.
۴. دکمه‌های مخصوص سرویس‌کاران (Fire & Service Keyswitches)
این‌ها دکمه نیستند، بلکه جای کلیدهای خاصی هستند که فقط در اختیار آتش‌نشانان و تکنسین‌های آسانسور قرار دارند.
-
حالت آتش‌نشانی (Fire Service Mode):
-
نماد: یک کلاه آتش‌نشانی (👨🚒) یا نوشته “Fire Service”.
-
عملکرد: با چرخاندن کلید مخصوص، آتش‌نشانان کنترل کامل آسانسور را در دست می‌گیرند. آسانسور تمام دستورات دیگر را لغو کرده، به طبقه اصلی بازگشته، درب‌ها را باز می‌کند و سپس فقط به دستورات داخل کابین از طریق کلید مخصوص پاسخ می‌دهد. این کار برای عملیات نجات و اطفاء حریق حیاتی است.
-
سرویس مستقل (Independent Service):
-
نماد: نوشته “Independent Service” یا “Service”.
-
عملکرد: تکنسین‌ها یا کارکنان ساختمان (مثلاً برای جابجایی های خاص ) با استفاده از این حالت، آسانسور را از چرخه عادی سرویس‌دهی خارج میکنند. در این حالت، آسانسور به دکمه‌های احضار از طبقات پاسخ نمی‌دهد و فقط با دستورات از داخل کابین کار می‌کند.
۵. دکمه تهویه یا فن (Fan / Ventilation Button)
- نماد: معمولاً به شکل یک پروانه فن یا در مدل‌های قدیمی‌تر با نوشته
FANمشخص می‌شود. - رنگ: این دکمه معمولاً رنگ متمایزی ندارد و همرنگ سایر دکمه‌های پنل است.
- محل قرارگیری: اغلب در قسمت پایینی پنل کابین (COP)، نزدیک به دکمه‌های اضطراری یا دکمه‌های کنترل درب قرار می‌گیرد.
کاربرد و عملکرد:
هدف اصلی این دکمه، به جریان انداختن هوا در داخل کابین آسانسور است. با فشردن آن، یک فن که معمولاً در سقف یا دیواره کابین تعبیه شده، روشن می‌شود. این کار چندین مزیت دارد:
- بهبود کیفیت هوا: در فضاهای کوچک و بسته‌ای مانند آسانسور، به خصوص در زمان‌های شلوغی، هوا می‌تواند به سرعت سنگین و “گرفته” شود. روشن کردن فن به گردش هوا و ایجاد حس تازگی کمک می‌کند.
- کاهش احساس گرما: در فصول گرم سال یا در ساختمان‌های پرتردد، دمای داخل کابین ممکن است بالا برود. فن با ایجاد جریان هوا، به خنک شدن سرنشینان و کاهش حس کلافگی کمک می‌کند (اثر سرمایش تبخیری روی پوست).
- رفع بوهای نامطبوع: اگر بوی نامطبوعی در کابین وجود داشته باشد (مثلاً بوی غذا یا عطر تند)، فن می‌تواند به پراکنده شدن سریع‌تر آن کمک کند.
نکات مهم در مورد دکمه فن:
- این دکمه کولر نیست! یک تصور غلط رایج این است که دکمه فن، سیستم تهویه مطبوع (Air Conditioning) را روشن می‌کند. در اکثر آسانسورهای معمولی، این دکمه فقط یک فن ساده را فعال می‌کند و قابلیت خنک‌کنندگی یا تغییر دمای هوا را ندارد. آسانسورهای لوکس در هتل‌ها یا برج‌های مدرن ممکن است دارای سیستم تهویه مطبوع واقعی باشند، اما عملکرد آن معمولاً خودکار است و دکمه مجزایی برای کنترل توسط مسافر ندارد.
- عملکرد روشن/خاموش (Toggle): این دکمه معمولاً به صورت “تاگل” عمل می‌کند؛ یعنی با یک بار فشردن، فن روشن شده (و چراغ دکمه نیز روشن می‌شود) و با فشردن مجدد، خاموش می‌شود.
بخش چهارم: ویژگی‌های پیشرفته و فناوری‌های نوین
دکمه‌های آسانسور در حال تحول هستند. در ادامه به برخی از جدیدترین فناوری‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. سیستم کنترل مقصد (Destination Dispatch)
در این سیستم‌ها که در برج‌ها و هتل‌های مدرن رایج شده‌اند، پنل احضار در لابی طبقات بسیار هوشمندتر است.
- چگونه کار می‌کند؟ شما قبل از ورود به آسانسور، طبقه مقصد خود را روی یک صفحه لمسی یا کی‌پد در لابی وارد می‌کنید. سیستم، شما را به یک آسانسور مشخص (مثلاً آسانسور A, B, C, …) راهنمایی می‌کند.
- مزایا:
- افزایش بهره‌وری: سیستم با گروه‌بندی مسافرانی که به طبقات نزدیک به هم می‌روند، تعداد توقف‌ها را کاهش داده و زمان سفر را به شدت کم می‌کند.
- کاهش ازدحام: داخل کابین این آسانسورها معمولاً دکمه انتخاب طبقه وجود ندارد (یا غیرفعال است)، که باعث خلوت‌تر شدن فضا می‌شود.
۲. دکمه‌های لمسی و بدون تماس (Touch & Touchless Buttons)
- دکمه‌های لمسی (Capacitive Buttons): شبیه به صفحه نمایش گوشی‌های هوشمند، این دکمه‌ها نیازی به فشار فیزیکی ندارند و با لمس ساده فعال می‌شوند. این دکمه‌ها ظاهر مدرن‌تری دارند و تمیز کردن آنها آسان‌تر است.
- دکمه‌های بدون تماس (Touchless/Gesture-activated): با شیوع بیماری‌های همه‌گیر مانند کووید-۱۹، این فناوری محبوبیت زیادی پیدا کرد. کاربر کافی است انگشت خود را با فاصله کمی (حدود ۱-۳ سانتی‌متر) جلوی دکمه نگه دارد تا سنسور مادون قرمز آن را تشخیص داده و فعال کند.
۳. خط بریل و برجستگی‌های لمسی (Braille & Tactile Markings)
طبق استانداردهای بین‌المللی (مانند ADA)، تمام دکمه‌های آسانسور باید دارای ویژگی‌های زیر برای افراد نابینا و کم‌بینا باشند:
- خط بریل: ترجمه بریل عدد یا نماد دکمه در کنار آن حک شده است.
- برجستگی: خود اعداد و نمادها نیز باید به صورت برجسته باشند تا از طریق لمس قابل تشخیص باشند.
- دکمه ستاره (★): همانطور که گفته شد، دکمه طبقه اصلی (لابی) باید با یک ستاره برجسته مشخص شود تا افراد نابینا بتوانند به راحتی خروجی اصلی ساختمان را پیدا کنند.
بخش پنجم: سوالات متداول و اشتباهات رایج درباره دکمه های آسانسور
- آیا فشردن چندباره دکمه، آسانسور را سریع‌تر می‌آورد؟
- خیر. سیستم کنترل آسانسور اولین تماس را ثبت می‌کند و تماس‌های بعدی تاثیری در سرعت یا اولویت‌بندی ندارند.
- آیا دکمه “بستن درب” واقعاً کار می‌کند؟
- بله، اما با تأخیر. به دلایل ایمنی، یک وقفه زمانی کوتاه (معمولاً ۳-۵ ثانیه) وجود دارد که در طی آن درب بسته نمی‌شود. پس از آن، دکمه کار می‌کند.
- اگر دو نفر همزمان دکمه بالا و پایین را در یک طبقه فشار دهند چه می‌شود؟
- آسانسور بر اساس منطق برنامه‌ریزی شده خود عمل می‌کند. اگر آسانسور در حال بالا رفتن باشد، ابتدا برای مسافری که دکمه بالا (▲) را فشرده توقف می‌کند و سپس در مسیر برگشت خود، برای مسافر دیگر توقف خواهد کرد.
- چگونه یک طبقه را که اشتباهی زده‌ام کنسل کنم؟
- در برخی آسانسورهای مدرن، این قابلیت وجود دارد. روش‌های رایج عبارتند از:
- دوبار فشردن دکمه (Double Press): سریعاً دکمه اشتباه را دوباره فشار دهید.
- نگه داشتن دکمه (Press and Hold): دکمه را برای چند ثانیه نگه دارید تا چراغ آن خاموش شود.
- کنسل کردن گروهی: در برخی مدل‌های اوتیس (Otis)، با فشردن ۵ بار دکمه “بستن درب”، تمام طبقات انتخاب شده کنسل می‌شوند.
- این ویژگی در همه آسانسورها وجود ندارد.
نتیجه‌گیری
دکمه‌های آسانسور، بیش از یک رابط کاربری ساده، نتیجه دهه‌ها مهندسی، استانداردهای ایمنی و توجه به نیازهای تمام کاربران (از جمله افراد دارای معلولیت) هستند. شناخت عملکرد صحیح این دکمه‌ها نه تنها به استفاده بهینه و ایمن از آسانسور کمک می‌کند، بلکه نشان‌دهنده درک ما از فناوری‌های شگفت‌انگیزی است که هر روز زندگی ما را آسان‌تر میکنند. دفعه بعد که وارد آسانسور می‌شوید، با دید جدیدی به آن پنل آشنا نگاه کنید
بدون دیدگاه