آسانسور ازمیر، که در زبان ترکی به آن Tarihi Asansör گفته می‌شود، یکی از شاخص‌ترین و محبوب‌ترین بناهای تاریخی شهر ازمیر ترکیه است. این سازه نه تنها یک وسیله حمل و نقل عمومی برای ساکنان بوده، بلکه امروزه به یک جاذبه گردشگری مهم، یک مرکز فرهنگی و نمادی از تاریخ غنی و چندفرهنگی این شهر تبدیل شده است. این مقاله به بررسی جامع این بنای شگفت‌انگیز می‌پردازد.
۱. موقعیت مکانی دقیق
آسانسور تاریخی ازمیر در منطقه‌ی کاراتاش (Karataş)، یکی از محله‌های قدیمی و تاریخی شهر ازمیر، واقع شده است. این منطقه بخشی از ناحیه بزرگتر کوناک (Konak) محسوب می‌شود.
- آدرس دقیق: Turgut Reis, Şht. Nihatbey Cd. 76/A, 35280 Konak/İzmir, Turkey
- دسترسی: این آسانسور دو خیابان را به هم متصل می‌کند: خیابان میتحات پاشا (Mithatpaşa Caddesi) که در سطح پایین‌تر و نزدیک به ساحل قرار دارد، و خیابان شهید نیهات بِی (Şehit Nihatbey Caddesi) که در بالای صخره واقع شده است. اختلاف ارتفاع بین این دو خیابان حدود ۵۸ متر است.
برای رسیدن به ورودی پایینی آسانسور، باید وارد کوچه‌ای به نام داریو مورنو (Dario Moreno Sokağı) شوید. این کوچه سنگ‌فرش شده با خانه‌های رنگارنگ قدیمی یونانی، کافه‌های دنج و موسیقی زنده، خود به تنهایی یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شود و به نام خواننده و بازیگر مشهور، داریو مورنو، که زمانی در این محله زندگی می‌کرد، نام‌گذاری شده است.
۲. تاریخچه ساخت آسانسور ازمیر : چه سالی و توسط چه کسی؟
داستان ساخت این آسانسور ریشه در نیاز مردم و سخاوت یک تاجر دارد.
- سال ساخت: ۱۹۰۷ میلادی
- سازنده: نسیم لوی بایراکلی‌اوغلو (Nesim Levi Bayraklıoğlu)
در اوایل قرن بیستم، محله کاراتاش عمدتاً محل سکونت خانواده‌های غیر مسلمان بود. برای رفت و آمد بین بخش بالایی و پایینی محله، مردم مجبور بودند از یک راه‌پله بسیار طولانی و نفس‌گیر با ۱۵۵ پله عبور کنند. این مسیر برای افراد مسن، کودکان و حمل بار بسیار دشوار بود.
نسیم لوی، یک بانکدار و تاجر ثروتمند بود، با مشاهده این سختی تصمیم گرفت برای رفاه حال همشهریان خود، یک آسانسور عمومی بسازد. او با هزینه شخصی خود این پروژه را به سرانجام رساند و آن را به مردم شهر هدیه کرد. هدف اصلی او کاملاً انسان‌دوستانه و خدماتی بود.
این آسانسور به سرعت به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم محله تبدیل شد. درآمد حاصل از بلیط های آسانسور در ابتدا برای تأمین هزینه‌های بیمارستان کاراتاش استفاده می‌شد.
۳. تکنولوژی: از بخار تا برق
تکامل تکنولوژی آسانسور ازمیر، بازتابی از پیشرفت‌های صنعتی قرن بیستم است.
-
تکنولوژی اولیه (۱۹۰۷): نیروی بخار مبتنی بر فشار آب
در زمان ساخت، این آسانسور با یک مکانیزم بسیار جالب و پیشرفته برای دوران خود کار می‌کرد. سیستم آن بر اساس فشار آب و نیروی بخار طراحی شده بود.
- مکانیزم کارکرد: در بالای برج، یک موتور بخار بزرگ قرار داشت. این موتور، آب را به مخازن بزرگی که در بالای چاه آسانسور تعبیه شده بودند، پمپاژ می‌کرد. دو کابین آسانسور توسط یک سیستم قرقره و وزنه به هم متصل بودند. برای بالا بردن یک کابین، آب به مخزن وزنه تعادل کابین دیگر تخلیه می‌شد تا سنگین‌تر شده و پایین برود و در نتیجه کابین اول را بالا بکشد. این سیستم، ترکیبی هوشمندانه از هیدرولیک و مکانیک بود. صدای موتور بخار و پمپاژ آب، بخشی از هویت صوتی محله در آن دوران بود.
-
روند تحول و تکنولوژی امروزی:
با گذشت زمان و فرسودگی سیستم اولیه، آسانسور برای مدتی از کار افتاد. در سال ۱۹۸۳، شهرداری ازمیر این بنا را خریداری کرد.
- بازسازی اول (۱۹۸۵): در اولین بازسازی، سیستم بخار به طور کامل حذف و با یک موتور الکتریکی جایگزین شد. این تغییر، عملکرد آسانسور را مدرن، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کرد.
- بازسازی دوم (۱۹۹۲-۱۹۹۴): شهرداری ازمیر پروژه بازسازی جامعی را تحت نظارت شرکت فرانسوی CITAL (که در زمینه حمل و نقل شهری فعال است) آغاز کرد. در این بازسازی، علاوه بر تقویت سازه و زیباسازی محیط، سیستم الکتریکی نیز به‌روزرسانی شد. کابین‌های مدرن امروزی در همین دوره نصب شدند.
-
تکنولوژی فعلی:
امروزه آسانسور با یک سیستم کششی الکتریکی (Electric Traction System) مدرن کار می‌کند.
- موتور: یک موتور الکتریکی قدرتمند در موتورخانه بالای برج قرار دارد.
- کابل‌ها: کابین‌ها توسط کابل‌های فولادی مستحکم به یک وزنه تعادل (Counterweight) متصل هستند.
- سیستم کنترل: یک سیستم کنترل پیشرفته دیجیتال، حرکت نرم، توقف دقیق در طبقات و ایمنی کامل را تضمین می‌کند. این سیستم شامل سنسورهای مختلف، ترمزهای اضطراری و سیستم‌های ایمنی مدرن است.
۴. ظرفیت آسانسور
در حال حاضر، دو کابین آسانسور به صورت همزمان و در جهت عکس یکدیگر حرکت می‌کنند.
- ظرفیت هر کابین: حدود ۸ تا ۱۰ نفر.
- ظرفیت کل در هر سفر (بالا و پایین): مجموعاً حدود ۱۶ تا ۲۰ نفر.
این ظرفیت برای خدمت‌رسانی به گردشگران و ساکنان محلی کافی است.
۵. بخش‌های مختلف آسانسور
مجموعه آسانسور تاریخی ازمیر فقط یک برج و دو کابین نیست، بلکه شامل بخش‌های متنوعی است که آن را به یک مرکز فرهنگی و تفریحی تبدیل کرده است.
-
ورودی پایینی (کوچه داریو مورنو):
- ورودی اصلی آسانسور که شما را به داخل برج آجری هدایت می‌کند.
- در این کوچه زیبا، کافه‌ها، فروشگاه‌های صنایع دستی و گالری‌های کوچک قرار دارند.
-
برج آجری (Asansör Kulesi):
- سازه اصلی که چاه آسانسور را در خود جای داده است. این برج با آجرهای قرمز رنگ از شهر مارسی فرانسه ساخته شده و معماری آن ترکیبی از سبک‌های اروپایی و عثمانی است.
-
کابین‌های آسانسور:
- دو کابین مدرن با دیواره‌های شیشه‌ای که در حین حرکت، منظره‌ای از داخل برج و محیط اطراف را به نمایش می‌گذارند.
-
عرشه و تراس بالایی:
- پس از خروج از آسانسور در طبقه بالا، به یک تراس چوبی وسیع می‌رسید. این بخش، اصلی‌ترین جاذبه مجموعه است.
- چشم‌انداز پانورامیک: از این تراس، منظره‌ای ۳۶۰ درجه و خیره‌کننده از تمام خلیج ازمیر، خط ساحلی کارشیاکا (Karşıyaka)، میدان کوناک و اسکله قابل مشاهده است. این مکان یکی از بهترین نقاط برای عکاسی از غروب خورشید در ازمیر است.
-
رستوران آسانسور (Asansör Restaurant):
- در طبقه بالا و متصل به تراس، یک رستوران شیک و معروف قرار دارد. این رستوران غذاهای ترکی و بین‌المللی سرو می‌کند و برای قرارهای رمانتیک و مراسم خاص بسیار محبوب است. پنجره‌های بزرگ رستوران نیز چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای به خلیج دارند.
-
کافه تراس (Ceneviz Cafe):
- علاوه بر رستوران اصلی، یک کافه نیز در محوطه بالایی وجود دارد که در آن می‌توانید نوشیدنی‌های گرم و سرد، دسر و میان‌وعده‌های سبک میل کنید و از منظره لذت ببرید.
-
تابلوی یادبود:
- در بالای ورودی آسانسور، یک کتیبه به زبان فرانسوی وجود دارد که تاریخ ساخت (1907) و نام سازنده، نسیم لوی، را ذکر کرده و عبارت “Ascenseur Construit par Monsieur Nissim Levy” (آسانسور ساخته شده توسط آقای نسیم لوی) روی آن حک شده است.
۶. جزئیات بیشتر و نکات جالب
- نماد دوستی و همزیستی: ساخت این آسانسور توسط یک شهروند عیر مسلمان برای رفاه تمام مردم شهر (مسلمان، یهودی، مسیحی و…)، نمادی قدرتمند از فرهنگ غنی و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان و اقوام در ازمیر قدیم است.
- رایگان بودن: استفاده از خود آسانسور برای بالا و پایین رفتن کاملاً رایگان است. شهرداری ازمیر این سیاست را برای حفظ کاربری عمومی و تاریخی آن ادامه داده است. هزینه‌ها تنها مربوط به رستوران و کافه مجموعه است.
- نورپردازی شبانه: در شب، برج آسانسور با نورپردازی زیبا روشن می‌شود و از نقاط مختلف شهر به صورت یک نگین درخشان دیده می‌شود که جلوه‌ای رمانتیک به خط آسمان ازمیر می‌بخشد.
- مرکز فرهنگی: امروزه، علاوه بر کاربری توریستی، رویدادهای فرهنگی کوچک، کنسرت‌های موسیقی و نمایشگاه‌های هنری نیز در محوطه آسانسور برگزار می‌شود.
- میراث معماری: برج آسانسور نمونه‌ای برجسته از معماری صنعتی اوایل قرن بیستم است و به عنوان یک اثر تاریخی ثبت شده، تحت حفاظت قرار دارد.
نتیجه‌گیری
آسانسور تاریخی ازمیر بسیار فراتر از یک وسیله حمل و نقل است. این بنای زیبا، داستانی از انسانیت، نوآوری و تاریخ یک شهر پرجنب‌وجوش را روایت می‌کند. بازدید از آن نه تنها فرصتی برای دیدن یکی از بهترین مناظر ازمیر است، بلکه سفری کوتاه به گذشته‌ی این شهر و ادای احترام به مردی است که با سخاوت خود، زندگی را برای همشهریانش آسان‌تر کرد. این مجموعه امروزه به عنوان قلب تپنده محله کاراتاش و یکی از افتخارات شهر ازمیر می‌درخشد.
بدون دیدگاه