دو نوع اصلی آسانسور، یعنی کششی و هیدرولیکی، هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند که بسته به نیازهای ساختمان و کاربران، یکی بر دیگری ارجحیت پیدا می‌کند. این مقاله به بررسی جامع تفاوت‌ها، مزایا، معایب، و عوامل تأثیرگذار در انتخاب بین این دو نوع آسانسور می‌پردازد و نقش ویژگی‌های خاص ساختمان را جداگانه تحلیل می‌کند.

گوش دادن به مقاله به صورت صوتی :

تفاوت‌های اساسی بین آسانسورهای کششی و هیدرولیکی

آسانسور کششی

آسانسورهای کششی از سیستم طناب‌های فولادی یا تسمه‌های کششی و وزنه تعادل برای حرکت کابین استفاده می‌کنند. موتور الکتریکی، طناب‌ها را روی یک قرقره یا پولی (Sheave) حرکت می‌دهد و وزنه تعادل وزن کابین و مسافران را متعادل می‌کند، که باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود. این آسانسورها در دو نوع عرضه می‌شوند:

• دنده‌دار (Geared): از گیربکس برای انتقال نیرو استفاده می‌کند، مناسب برای ساختمان‌های متوسط تا بلند.

• بدون دنده (Gearless): مستقیماً به موتور متصل است، برای ساختمان‌های بلند با سرعت بالا مناسب‌تر است.

آسانسور هیدرولیکی

آسانسورهای هیدرولیکی با استفاده از پیستون و روغن هیدرولیک (معمولاً نفتی یا گیاهی) کابین را حرکت می‌دهند. پمپ الکتریکی روغن را به سیلندر تزریق می‌کند تا پیستون کابین را بالا ببرد، و برای پایین آمدن، روغن آزاد می‌شود. این آسانسورها در دو نوع هستند:

• با حفاری (Holed): پیستون در چاهی زیر آسانسور قرار دارد، تا 18 متر جابه‌جایی.

• بدون حفاری (Holeless): بدون نیاز به چاه عمیق، تا 12 متر جابه‌جایی.

عوامل کلیدی در انتخاب آسانسور

انتخاب بین آسانسور کششی و هیدرولیکی به عوامل متعددی بستگی دارد که در زیر به تفصیل بررسی شده‌اند:

1. ارتفاع ساختمان

• هیدرولیکی: برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع (تا ۵-۶ طبقه یا حدود 18 متر) مناسب است، زیرا سرعت آن‌ها محدود (حداکثر ۰٫۶۳ متر بر ثانیه) و جابه‌جایی عمودی محدودی دارند.

• کششی: برای ساختمان‌های متوسط تا بلند (بیش از ۶ طبقه) ایده‌آل است، با سرعت‌های بالاتر (تا ۲٫۵ متر بر ثانیه یا بیشتر در مدل‌های بدون دنده).

2. ترافیک و میزان استفاده

• هیدرولیکی: برای ساختمان‌هایی با تردد کم (مانند خانه‌های مسکونی یا ادارات کوچک) مناسب است، با حداکثر 90 استارت در روز.

• کششی: برای ساختمان‌های پرترافیک (مانند برج‌های تجاری یا بیمارستان‌ها) مناسب‌تر است، با ظرفیت تا 180 استارت در روز.

3. ظرفیت بار

• هیدرولیکی: برای بارهای سنگین (بیش از ۲٫۵ تن) مانند آسانسورهای باری یا خودرو مناسب است.

• کششی: برای بارهای مسافری استاندارد (تا ۴٫۵ تن) طراحی شده، اگرچه مدل‌های خاصی برای بارهای سنگین نیز وجود دارند.

4. نیاز به سرعت

• هیدرولیکی: سرعت پایین (تا ۰٫۶۳ متر بر ثانیه) برای جابه‌جایی آرام و دقیق.

• کششی: سرعت بالا (۱٫۶ تا ۲٫۵ متر بر ثانیه یا بیشتر) برای کاهش زمان انتظار در ساختمان‌های بلند.

5. محدودیت‌های فضایی

• هیدرولیکی: نیاز به فضای جداگانه برای پمپ و مخزن روغن دارد، اما موتور می‌تواند تا ۱۲ متر دورتر از چاه آسانسور قرار گیرد، که انعطاف‌پذیری بیشتری فراهم می‌کند.

• کششی: مدل‌های سنتی نیاز به اتاق موتور در بالای چاه دارند، اما مدل‌های بدون اتاق موتور (MRL) فضای کمتری اشغال می‌کنند.

6. ملاحظات ساختاری

• هیدرولیکی: بار عمودی کمتری به سازه وارد می‌کند، که برای ساختمان‌های قدیمی یا با فونداسیون ضعیف مزیت است.

• کششی: به دلیل وزنه تعادل، بار بیشتری به سازه وارد می‌کند، که نیاز به طراحی قوی‌تر دارد.

7. هزینه

• هیدرولیکی: هزینه اولیه ۱۵-۲۵٪ کمتر است و نصب سریع‌تری دارد. هزینه نگهداری نیز به دلیل قطعات کمتر و غیراختصاصی پایین‌تر است.

• کششی: هزینه اولیه بالاتر است، اما در بلندمدت به دلیل بهره‌وری انرژی ممکن است اقتصادی‌تر باشد.

8. بهره‌وری انرژی

• هیدرولیکی: مصرف انرژی بیشتری دارد، به‌ویژه هنگام بالا رفتن، اما در پایین آمدن از نیروی گرانش استفاده می‌کند.

• کششی: به دلیل وزنه تعادل، انرژی کمتری مصرف می‌کند، به‌ویژه در مدل‌های بدون دنده.

9. تأثیرات زیست‌محیطی

• هیدرولیکی: استفاده از روغن هیدرولیک ممکن است خطر نشت و آلودگی محیطی ایجاد کند، اگرچه روغن‌های گیاهی زیست‌تخریب‌پذیر این مشکل را کاهش داده‌اند.

• کششی: بدون روغن، سازگارتر با محیط‌زیست است.

10. ایمنی

• هیدرولیکی: دارای شیر اضطراری برای پایین آمدن دستی در زمان قطعی برق و نرخ خرابی پایین (مثلاً شیرهای Blain با نرخ خرابی ۰٫۰۸۷٪).

• کششی: مجهز به ترمزهای اضطراری و سیستم‌های پیشرفته برای ساختمان‌های بلند، اما ایمنی هر دو نوع با استانداردهای مدرن (مانند EN 81-2) تضمین شده است.

جدول مقایسه آسانسورهای کششی و هیدرولیکی ( موبایل خود را افقی کنید)

تأثیر ویژگی‌های خاص ساختمان

جدا از عوامل عمومی، ویژگی‌های خاص ساختمان نیز در انتخاب نوع آسانسور تأثیرگذار است:

1. فونداسیون و شرایط خاک

• هیدرولیکی: مدل‌های با حفاری نیاز به خاک مناسب برای حفر چاه پیستون دارند. در صورت نامناسب بودن خاک، مدل‌های بدون حفاری یا کششی MRL ترجیح داده می‌شوند.

• کششی: به دلیل بار ساختاری بیشتر، نیاز به فونداسیون قوی‌تر دارد.

2. طراحی و زیبایی‌شناسی

• در ساختمان‌هایی با طراحی مدرن، آسانسورهای شیشه‌ای هیدرولیکی می‌توانند جذابیت بصری ایجاد کنند.

• آسانسورهای کششی نیز با کابین‌های سفارشی برای طراحی‌های لوکس مناسب‌اند.

3. حساسیت به صدا

• هیدرولیکی: به دلیل امکان قرارگیری موتور دور از چاه، در مکان‌های حساس به صدا (مانند بیمارستان‌ها یا کتابخانه‌ها) مناسب‌تر است.

• کششی: مدل‌های بدون دنده بسیار کم‌صدا هستند، اما مدل‌های دنده‌دار ممکن است نویز بیشتری تولید کنند.

4. تأمین برق

• هر دو نوع به برق سه‌فاز نیاز دارند، اما در ساختمان‌هایی با محدودیت برق، هیدرولیکی ممکن است به دلیل مصرف متناوب انرژی مناسب‌تر باشد.

5. مقررات محلی

• قوانین ساختمانی در برخی مناطق ممکن است الزامات خاصی برای ایمنی، انرژی، یا نوع آسانسور داشته باشند. برای مثال، در ایران، استانداردهای ISIRI 6303-2 برای هیدرولیکی و EN 81-2 برای هر دو نوع اعمال می‌شود.

6. شرایط اقلیمی

• در مناطق سرد، روغن هیدرولیک ممکن است غلیظ شود و عملکرد را تحت تأثیر قرار دهد، در حالی که کششی در دماهای متغیر پایدارتر است.

• در مناطق گرم، خنک‌سازی اتاق موتور برای هر دو نوع مهم است.

7. بازسازی یا ساخت جدید

• ساختمان‌های قدیمی: هیدرولیکی به دلیل بار کمتر و نصب آسان‌تر برای بازسازی مناسب‌تر است.

• ساختمان‌های جدید: کششی برای انعطاف‌پذیری در آینده (افزایش طبقات) بهتر است.

تحلیل و توصیه‌ها

چه زمانی آسانسور هیدرولیکی انتخاب کنیم؟

• ساختمان‌های کم‌ارتفاع (تا ۵-۶ طبقه).

• نیاز به حمل بارهای سنگین (مانند آسانسورهای باری یا خودرو).

• بودجه محدود برای نصب اولیه.

• ساختمان‌های قدیمی با محدودیت‌های ساختاری.

• مکان‌هایی که نیاز به صدای کم دارند.

چه زمانی آسانسور کششی انتخاب کنیم؟

• ساختمان‌های مرتفع با ترافیک بالا.

• نیاز به سرعت بالا و جابه‌جایی سریع.

• اولویت به بهره‌وری انرژی و کاهش هزینه‌های بلندمدت.

• ساختمان‌های جدید با طراحی انعطاف‌پذیر برای آینده.

ملاحظات اضافی

• نصب سریع: هیدرولیکی به دلیل نصب ساده‌تر، برای پروژه‌های با زمان محدود مناسب است.

• مدرن‌سازی: کششی برای ارتقا با فناوری‌های جدید (مانند موتورهای بدون دنده) انعطاف‌پذیرتر است.

• ایمنی در شرایط اضطراری: هیدرولیکی امکان پایین آمدن دستی در قطعی برق دارد، در حالی که کششی به باتری پشتیبان نیاز دارد.

نتیجه‌گیری

انتخاب بین آسانسور کششی و هیدرولیکی به ترکیبی از نیازهای فنی، بودجه، و ویژگی‌های خاص ساختمان بستگی دارد. برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع با تردد کم و بارهای سنگین، آسانسور هیدرولیکی به دلیل هزینه کمتر و نصب آسان‌تر مناسب است. در مقابل، برای ساختمان‌های مرتفع با ترافیک بالا و نیاز به سرعت، آسانسور کششی گزینه بهتری است. ویژگی‌های خاص ساختمان مانند فونداسیون، طراحی، و شرایط اقلیمی نیز باید در نظر گرفته شوند. برای تصمیم‌گیری نهایی، مشاوره با متخصصان صنعت آسانسور پلکان و بررسی دقیق نیازهای پروژه ضروری است.

سؤالات متداول درباره انتخاب آسانسور کششی یا هیدرولیکی

۱. تفاوت اصلی بین آسانسورهای کششی و هیدرولیکی چیست؟

تفاوت اصلی در مکانیزم حرکت کابین است. آسانسورهای کششی از طناب‌های فولادی یا تسمه و وزنه تعادل برای حرکت استفاده می‌کنند که توسط یک موتور الکتریکی به حرکت در می‌آیند. وزنه تعادل به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند. در مقابل، آسانسورهای هیدرولیکی از پیستون و روغن هیدرولیک برای جابه‌جایی کابین استفاده می‌کنند که توسط یک پمپ الکتریکی کنترل می‌شود.

۲. کدام نوع آسانسور برای ساختمان‌های بلند مناسب‌تر است؟

آسانسورهای کششی برای ساختمان‌های بلندتر (بیش از ۶ طبقه) مناسب‌تر هستند. این به دلیل سرعت بالاتر آن‌ها (تا ۲٫۵ متر بر ثانیه یا بیشتر در مدل‌های بدون دنده) و ظرفیت جابه‌جایی عمودی بیشتر است که برای کاهش زمان انتظار در ساختمان‌های پرتردد ضروری است. آسانسورهای هیدرولیکی به دلیل سرعت و جابه‌جایی محدود، برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع مناسب هستند.

۳. کدام نوع آسانسور برای حمل بارهای سنگین بهتر است؟

آسانسورهای هیدرولیکی برای حمل بارهای سنگین مانند آسانسورهای باری یا خودرو مناسب‌تر هستند و می‌توانند بارهایی بیش از ۲٫۵ تن را جابه‌جا کنند. آسانسورهای کششی بیشتر برای بارهای مسافری استاندارد طراحی شده‌اند، اگرچه مدل‌های خاصی برای بارهای سنگین نیز وجود دارند.

۴. از نظر مصرف انرژی، کدام نوع آسانسور بهینه‌تر است؟

آسانسورهای کششی، به‌ویژه مدل‌های بدون دنده، به دلیل استفاده از وزنه تعادل برای جبران وزن کابین و مسافران، انرژی کمتری مصرف می‌کنند. آسانسورهای هیدرولیکی، به‌خصوص هنگام بالا رفتن، مصرف انرژی بیشتری دارند، اگرچه در پایین آمدن از نیروی گرانش استفاده می‌کنند.

۵. کدام نوع آسانسور هزینه اولیه نصب کمتری دارد؟

آسانسورهای هیدرولیکی معمولاً هزینه اولیه نصب ۱۵ تا ۲۵ درصد کمتری نسبت به آسانسورهای کششی دارند و نصب آن‌ها سریع‌تر است. هزینه نگهداری آسانسورهای هیدرولیکی نیز به دلیل داشتن قطعات کمتر و غیراختصاصی، پایین‌تر است.

۶. کدام نوع آسانسور برای ساختمان‌های با فونداسیون ضعیف مناسب‌تر است؟

آسانسورهای هیدرولیکی بار عمودی کمتری به سازه وارد می‌کنند، که آن‌ها را برای ساختمان‌های قدیمی یا با فونداسیون ضعیف به گزینه‌ای مناسب تبدیل می‌کند. آسانسورهای کششی به دلیل وزنه تعادل، بار بیشتری به سازه وارد می‌کنند و نیاز به فونداسیون قوی‌تری دارند.

۷. آیا ملاحظات زیست‌محیطی در انتخاب نوع آسانسور نقش دارند؟

بله. استفاده از روغن هیدرولیک در آسانسورهای هیدرولیکی ممکن است خطر نشت و آلودگی محیطی را به همراه داشته باشد، هرچند استفاده از روغن‌های گیاهی زیست‌تخریب‌پذیر این مشکل را کاهش داده است. آسانسورهای کششی به دلیل عدم استفاده از روغن، سازگارتر با محیط‌زیست هستند.

۸. کدام نوع آسانسور در شرایط اضطراری مانند قطعی برق عملکرد بهتری دارد؟

آسانسورهای هیدرولیکی معمولاً دارای شیر اضطراری هستند که امکان پایین آمدن دستی کابین در زمان قطعی برق را فراهم می‌کند. آسانسورهای کششی برای ادامه فعالیت در این شرایط به باتری پشتیبان نیاز دارند. با این حال، ایمنی هر دو نوع آسانسور با رعایت استانداردهای مدرن تضمین شده است.