پیش بینی الگوی مهاجرت ایران با توجه به بحران آب

در زمان طوفان حضرت نوح، ازدحام در کشتی نوح برای فرار از سیل آب بود؛ اما امروز، مهاجرت‌های بزرگ برای یافتن آب است و شهرهای دارای آب، خود آن کشتی هستند.

ایران، کشوری واقع در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان، با یکی از جدی‌ترین بحران‌های تاریخ خود یعنی «بحران آب» مواجه است. این بحران که ریشه در عوامل طبیعی، مدیریت غیر اصولی منابع آبی، و تغییرات اقلیمی دارد، صرفاً یک چالش زیست‌محیطی نیست، بلکه به یک محرک قدرتمند اجتماعی-اقتصادی تبدیل شده که در حال تغییر ساختار جمعیتی کشور است. مهاجرت‌های ناشی از کمبود آب، که از آن با عنوان «مهاجرت اقلیمی» یا «مهاجرت آبی» یاد می‌شود، روستاهای بسیاری را خالی از سکنه کرده و فشاری مضاعف بر کلان‌شهرها و مناطق برخوردارتر وارد آورده است. این مقاله به بررسی ابعاد این پدیده، تحلیل الگوهای مهاجرتی، و پیامدهای آن می‌پردازد.

جمعیت به مسکن وابسته است و مسکن نیز به صنعت آسانسور وابسته است، آشنایی با این الگوی مهاجرت یکی از پارامترهایی است که برای برنامه ریزیهای اهالی صنعت بسیار کلیدی است.

فصل اول: ریشه‌ها و ابعاد بحران آب در ایران

برای درک پدیده مهاجرت آبی، ابتدا باید عمق بحران آب در کشور را شناخت. این بحران محصول ترکیبی از عوامل زیر است:

1. عوامل طبیعی:

   • موقعیت جغرافیایی: قرارگیری بیش از ۸۵٪ مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک.
   • بارندگی نامناسب: میانگین بارش در ایران حدود ۲۵۰ میلی‌متر است که کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی (حدود ۸۰۰ میلی‌متر) است.
   • تبخیر بالا: به دلیل دمای بالا، نرخ تبخیر بسیار بیشتر از بارش است و بخش قابل توجهی از منابع آبی سطحی از دست می‌رود.

2. عوامل انسانی و مدیریتی :

   • کشاورزی ناکارآمد: بخش کشاورزی با مصرف بیش از ۹۰٪ از منابع آب تجدیدپذیر کشور، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب است. الگوهای کشت نامناسب (مانند کشت محصولات آب‌بر در مناطق خشک) و استفاده از روش‌های آبیاری سنتی (غرقابی) به این بحران دامن زده است.
   • بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی: حفر ده‌ها هزار چاه غیرمجاز و برداشت بیش از ظرفیت از سفره‌های آب زیرزمینی منجر به افت شدید سطح آب، فرونشست زمین در دشت‌های حیاتی (مانند دشت تهران، اصفهان و کرمان) و شور شدن آب‌ها شده است.
   • سدسازی‌های بدون ارزیابی جامع: هرچند سدها برای مدیریت آب ضروری هستند، اما ساخت برخی سدها بدون در نظر گرفتن حقابه‌های زیست‌محیطی، منجر به خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌های پایین‌دست شده است.
   • رشد جمعیت و شهرنشینی: افزایش تقاضا برای آب شرب و صنعتی در شهرها، فشار بر منابع محدود را تشدید کرده است.

این بحران خود را در قالب خشک شدن تالاب‌ها، بیابان‌زایی، افزایش ریزگردها و از بین رفتن معیشت‌های وابسته به آب (کشاورزی، دامداری، صیادی) نشان می‌دهد.

مقاله سودمند مرتبط : فرونشست زمین : مناطق پرخطر تهران و ایران + جدول

فصل دوم: تحلیل الگوهای مهاجرتی و آمار

هرچند آمار دقیقی تحت عنوان «مهاجران آبی» در سرشماری‌های رسمی کشور ثبت نمی‌شود، اما با تحلیل داده‌های مربوط به نرخ خالص مهاجرت در استان‌ها می‌توان الگوهای معناداری را مشاهده کرد. نرخ خالص مهاجرت، تفاوت میان مهاجران وارد شده و خارج شده از یک استان را نشان می‌دهد.

الگوی کلی مهاجرت: جریان مهاجرت از استان‌های جنوبی، شرقی و مرکزی (مبدأ) به سمت استان‌های شمالی و کلان‌شهرها (مقصد) است.

استان‌های مبدأ (مهاجرفرست) اصلی:

این استان‌ها عمدتاً با تنش آبی شدید، خشکسالی‌های پیاپی و از بین رفتن زیرساخت‌های اقتصادی مبتنی بر کشاورزی مواجه هستند:

1. سیستان و بلوچستان: این استان به دلیل خشک شدن تالاب هامون و قطع جریان آب رودخانه هیرمند، به کانون اصلی مهاجرت آبی تبدیل شده است. معیشت هزاران خانوار صیاد و کشاورز از بین رفته و روستاهای زیادی در منطقه سیستان خالی از سکنه شده‌اند. مقصد اصلی مهاجران این استان، شهرهای شمالی (گلستان و مازندران)، خراسان رضوی (مشهد و حومه) و کلان‌شهرهایی مانند تهران و کرج است.
2. خوزستان: با وجود پرآب بودن نسبی، خوزستان با مشکل کیفیت آب (شوری آب کارون)، خشک شدن تالاب هورالعظیم و پدیده شدید ریزگردها مواجه است که کیفیت زندگی را به شدت کاهش داده است. این عوامل خوزستان را به یکی از استان‌های مهاجرفرست اصلی تبدیل کرده است.
3. کرمان: به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی (به‌ویژه باغات پسته)، بسیاری از دشت‌های کرمان دچار فرونشست شدید شده و منابع آبی آن رو به اتمام است. روستاهای زیادی در این استان با تانکر آبرسانی می‌شوند و مهاجرت از مناطق روستایی به شهر کرمان و سایر استان‌ها شدت گرفته است.
4. خراسان جنوبی: این استان نیز با میانگین بارندگی بسیار کم و خشکسالی‌های طولانی‌مدت دست و پنجه نرم می‌کند که منجر به مهاجرت گسترده از روستاها به شهر بیرجند و استان خراسان رضوی شده است.
5. اصفهان (مناطق شرقی و روستایی): خشک شدن رودخانه زاینده‌رود، کشاورزی در شرق اصفهان را بسیار تضعیف کرده و باعث مهاجرت کشاورزان به حاشیه شهر اصفهان و دیگر شهرها شده است.

استان‌های مقصد (مهاجرپذیر) اصلی:

این استان‌ها به دلیل داشتن وضعیت آبی بهتر، فرصت‌های شغلی بیشتر (هرچند کاذب) و زیرساخت‌های شهری، مقصد اصلی مهاجران هستند:

1. تهران و البرز: به عنوان پایتخت و مرکز اقتصادی-سیاسی، این دو استان همواره بزرگ‌ترین مقصد مهاجران از سراسر کشور، از جمله مهاجران اقلیمی بوده‌اند.
2. مازندران و گیلان: این دو استان به دلیل شرایط اقلیمی مناسب و دسترسی به آب، به مقصدی جذاب برای مهاجران از استان‌های خشک تبدیل شده‌اند. این مهاجرت‌ها فشار زیادی بر منابع طبیعی، زمین‌های کشاورزی و محیط زیست شکننده شمال کشور وارد کرده است.
3. خراسان رضوی: شهر مشهد به دلیل جایگاه مذهبی و اقتصادی خود، همواره پذیرای مهاجران زیادی از استان‌های همجوار مانند خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان بوده است.
4. یزد و اصفهان (مراکز شهرها): هرچند این استان‌ها خود با بحران آب مواجه‌اند، اما به دلیل تمرکز صنعت و خدمات در مراکز آن‌ها و اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای، مراکز این شهرها همچنان به عنوان مقصدی برای مهاجران روستایی و شهرهای کوچک‌تر عمل می‌کنند.

جدول نوع مهاجرت در برخی استان‌های منتخب

این جدول یک نمای کلی از روندها را نشان می‌دهد:

• نکته مهم: نرخ منفی به معنای خروج جمعیت بیشتر از ورود آن است و نرخ مثبت برعکس آن را نشان می‌دهد.

فصل سوم: پیامدهای اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی

مهاجرت‌های ناشی از کم‌آبی، پیامدهای گسترده و دومینویی در هر دو منطقه مبدأ و مقصد به همراه دارد:

در مناطق مبدأ (روستاها و شهرهای کوچک):

1. خالی شدن روستاها: پدیده‌ای که از آن با عنوان «مرگ روستا» یاد می‌شود. این امر به معنای از بین رفتن سرمایه اجتماعی، فرهنگ بومی و دانش سنتی کشاورزی است.
2. تغییر ساختار سنی: با مهاجرت جوانان و نیروی کار، تنها سالمندان در روستاها باقی می‌مانند که این خود به زوال سریع‌تر این مناطق می‌انجامد.
3. چالش‌های امنیتی: خالی شدن مناطق مرزی، به ویژه در شرق کشور، می‌تواند خلاءهای امنیتی ایجاد کند.
4. تخریب بیشتر محیط زیست: زمین‌های کشاورزی رها شده مستعد فرسایش بادی و تبدیل شدن به کانون‌های گرد و غبار هستند.

در مناطق مقصد (کلان‌شهرها و استان‌های شمالی):

1. حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی: مهاجران اغلب به دلیل فقر، در حاشیه شهرها ساکن می‌شوند که این امر منجر به گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی با دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، آموزشی و زیربنایی می‌شود.
2. فشار بر منابع و زیرساخت‌ها: افزایش ناگهانی جمعیت، فشار شدیدی بر منابع آب، سیستم حمل‌ونقل، مسکن و خدمات شهری در شهرهای مقصد وارد می‌کند.
3. تغییر کاربری اراضی: در استان‌های شمالی، تقاضای فزاینده برای مسکن منجر به تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و باغی درجه یک و تخریب جنگل‌ها شده است که خود یک تهدید زیست‌محیطی جدی است.
4. تنش‌های اجتماعی: رقابت بر سر مشاغل محدود، منابع و خدمات می‌تواند به بروز تنش‌های اجتماعی میان جمعیت بومی و مهاجران منجر شود.

فصل چهارم: راهکارها و پیشنهادات مدیریت بحران آب

مقابله با پدیده مهاجرت آبی نیازمند یک رویکرد یکپارچه و چندوجهی است که هم به بحران آب و هم به پیامدهای اجتماعی آن بپردازد:

1. اصلاحات بنیادین در مدیریت آب:

   • تغییر الگوی کشت: ترویج کشت محصولات کم‌آب‌بر و متناسب با اقلیم هر منطقه.
   • افزایش بهره‌وری آب: سرمایه‌گذاری گسترده در روش‌های آبیاری نوین (قطره‌ای و بارانی).
   • مدیریت تقاضا: واقعی کردن قیمت آب برای بخش‌های کشاورزی و صنعتی جهت جلوگیری از مصرف بی‌رویه.
   • کنترل شدید برداشت از آب‌های زیرزمینی: مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های مجاز.
   • احیای تالاب‌ها و رودخانه‌ها: تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی برای حفظ اکوسیستم‌های آبی.

2. سیاست‌های توسعه منطقه‌ای:

   • ایجاد معیشت‌های جایگزین: توسعه صنایع تبدیلی، گردشگری پایدار، و انرژی‌های تجدیدپذیر در مناطق خشک برای کاهش وابستگی به کشاورزی.
   • توانمندسازی جوامع محلی: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های روستایی (بهداشت، آموزش، راه) برای افزایش کیفیت زندگی و کاهش انگیزه مهاجرت.
   • اجرای طرح آمایش سرزمین: توزیع متوازن جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی بر اساس ظرفیت‌های زیست‌محیطی هر منطقه.

3. مدیریت مهاجرت:

   • برنامه‌ریزی شهری در مقاصد: تدوین برنامه‌های جامع برای مدیریت حاشیه‌نشینی و ارائه خدمات به مهاجران.
   • حمایت از مهاجران: ارائه برنامه‌های حمایتی برای ادغام اجتماعی و اقتصادی مهاجران در جوامع میزبان.

فصل پنجم: مفروضات و متغیرهای کلیدی در پیش‌بینی آینده بحران آب

پیش‌بینی آینده مهاجرت اقلیمی در ایران نیازمند در نظر گرفتن متغیرهای پیچیده و درهم‌تنیده‌ای است. این تحلیل بر اساس مفروضات زیر بنا شده است:

1. تشدید بحران آب: روند کاهش بارندگی، افزایش دما، و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی ادامه خواهد یافت و مناطق بیشتری را درگیر تنش آبی شدید خواهد کرد.
2. فرسودگی زیرساخت‌ها: زیرساخت‌های انتقال آب در کلان‌شهرها و استان‌های مرکزی با افزایش تقاضا و فرسودگی، با چالش‌های جدی‌تری مواجه خواهند شد.
3. تغییرات اقلیمی جهانی: اثرات گرمایش جهانی، الگوهای بارش را نامنظم‌تر و رویدادهای حدی (خشکسالی‌های طولانی، سیل‌های ناگهانی) را محتمل‌تر خواهد کرد.
4. وابستگی اقتصادی به کشاورزی: تا زمانی که اصلاحات بنیادین در بخش کشاورزی صورت نگیرد، این بخش همچنان آسیب‌پذیرترین حوزه در برابر کم‌آبی باقی خواهد ماند.

با در نظر گرفتن این موارد، سه عامل اصلی برای پیش‌بینی مناطق مهاجرپذیر آینده تحلیل می‌شود:

• ظرفیت زیستی پایدار (Sustainable Carrying Capacity): توانایی یک منطقه برای تأمین آب پایدار بدون اتکا به منابع ناپایدار (مانند آب‌های زیرزمینی در حال اتمام یا انتقال بین‌حوضه‌ای پرهزینه).
• پتانسیل اقتصادی جایگزین: وجود فرصت‌های شغلی غیروابسته به کشاورزی (صنعت، خدمات، گردشگری، فناوری).
• کیفیت زندگی و زیرساخت‌ها: دسترسی به خدمات پایه، هوای پاک، و زیرساخت‌های شهری مناسب.

فصل ششم: پیش‌بینی الگوهای مهاجرتی آینده (دهه‌های ۲۰۳۰ و ۲۰۴۰)

با تحلیل متغیرهای فوق، می‌توان استان‌های کشور را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

دسته اول: کانون‌های مهاجرپذیر آینده (برندگان نسبی بحران)

این استان‌ها به دلیل دسترسی به منابع آبی پایدارتر (عمدتاً بارش‌های جوی و رودخانه‌های مرزی) و یا پتانسیل توسعه اقتصاد غیرآبی، جذابیت بیشتری برای مهاجران پیدا خواهند کرد.

1. گیلان و مازندران (به‌ویژه مناطق غربی مازندران و شرق گیلان):

   • چرا؟ این نوار ساحلی تنها منطقه در ایران است که از بارش کافی و اقلیم خزری برخوردار است. این استان‌ها به “آخرین سنگر” اقلیمی ایران تبدیل خواهند شد.
   • چه کسانی مهاجرت می‌کنند؟ موج جدیدی از طبقه متوسط شهری از کلان‌شهرهایی مانند تهران، اصفهان و کرج که به دنبال کیفیت زندگی بهتر (هوای پاک، طبیعت) هستند، به مهاجران اقلیمی از مناطق خشک می‌پیوندند.
   • چالش بزرگ: ظرفیت زیستی این استان‌ها به شدت محدود است. افزایش جمعیت منجر به تخریب سریع جنگل‌ها، تغییر کاربری اراضی کشاورزی درجه یک، آلودگی منابع آب سطحی، و ایجاد تنش‌های اجتماعی شدید بین جمعیت بومی و مهاجران خواهد شد. قیمت زمین و مسکن سر به فلک خواهد کشید.

2. اردبیل ( چالش سرمای شدید در نیمه دوم سال و زبان بسیار متفاوت ) :

   • چرا؟ این استان به دلیل اقلیم کوهستانی خنک‌تر، بارش نسبتاً مناسب و دسترسی به منابع آبی حاصل از رودخانه‌های مرزی (ارس) از پایداری آبی بهتری نسبت به فلات مرکزی ایران برخوردار است.
   • چه کسانی مهاجرت می‌کنند؟ عمدتاً از استان‌های همجوار در شمال غرب (آذربایجان شرقی و غربی) و حتی مهاجران بازگشتی از تهران.
   • پتانسیل: توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و گردشگری طبیعی می‌تواند اردبیل را به یک مقصد جذاب تبدیل کند.
   • چالش اول : کوهستانی بودن و زمستان های بسیار بسیار سرد این استان همراه با بوران بر خلاف گیلان و مازندران، باعث شده است در شش ماهه دوم سال عملا در خیلی اوقات، فعالیت هامحدود شوند، یکی از عوامل توسعه کمتر این استان همین سرمای شدید در نیمه دوم سال بوده است.
   • چالش دوم :  وجود زبان آذری در این استان یکی دیگر از چالش های پیش رو است. دلیل مهاجرت از استانهای مجاور با زبان مشابه به این استان، میتواند متاثر از همین امر باشد.

3. استان‌های غربی (کردستان و بخش‌هایی از کرمانشاه):

   • چرا؟ این مناطق در سرشاخه‌های حوضه آبریز زاگرس قرار دارند و از بارش بیشتری نسبت به میانگین کشور برخوردارند. منابع آبی آن‌ها (هرچند تحت فشار) وضعیت بهتری نسبت به مناطق مرکزی و شرقی دارند.
   • چه کسانی مهاجرت می‌کنند؟ جمعیت سرریز از استان‌های مرکزی و حتی خوزستان که با مشکلات گرد و غبار و گرمای شدید مواجه‌اند.
   • چالش: توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و شهری در این استان‌ها برای پذیرش جمعیت جدید یک چالش اساسی است.

دسته دوم: مقاصد فعلی که به مبدأ تبدیل خواهند شد (کانون‌های شکننده)

این مناطق در حال حاضر مهاجرپذیر هستند، اما به دلیل اتکا به منابع آب ناپایدار و فشار جمعیتی بیش از حد، در آینده خود به کانون‌های بحران و مهاجرفرستی تبدیل می‌شوند.

1. تهران و البرز (کلان‌شهرهای تهران و کرج):

   • چرا شکننده؟ این دو استان با وجود جذب جمعیت، با بحران شدید منابع آب مواجه‌اند. آب آن‌ها از طریق سدهای اطراف و انتقال آب از حوضه‌های دیگر تأمین می‌شود که خود این منابع نیز تحت فشار شدید هستند. پدیده فرونشست زمین در دشت‌های جنوب و اطراف تهران و کرج (شهریار، ورامین) نشانه‌ای از مرگ آبخوان‌های زیرزمینی است.
   • پیش‌بینی آینده: با افزایش جمعیت و کاهش دسترسی به آب پایدار، کیفیت زندگی به شدت افت خواهد کرد. جیره‌بندی‌های طولانی مدت آب، افت فشار شدید، و افزایش هزینه‌های زندگی می‌تواند یک مهاجرت معکوس از این کلان‌شهرها به سمت استان‌های خوش‌آب‌وهواتر (به‌ویژه در طبقه متوسط) را کلید بزند. این مناطق به تدریج جذابیت خود را از دست خواهند داد.

2. اصفهان (مرکز استان):

   • چرا شکننده؟ شهر اصفهان به شدت به جریان زاینده‌رود و طرح‌های انتقال آب وابسته است. با خشک شدن زاینده‌رود و افزایش تنش‌های اجتماعی ناشی از آب، پایداری این کلان‌شهر در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
   • پیش‌بینی آینده: اگر راهکار پایداری برای تأمین آب اصفهان یافت نشود، صنایع آب‌بر مستقر در این استان (فولاد، پتروشیمی) با بحران جدی مواجه شده و جذابیت اقتصادی شهر کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به مهاجرت نیروی کار متخصص و حتی جمعیت بومی شود.

3. یزد:

   • چرا شکننده؟ یزد نمونه بارز یک “شهر مهندسی‌شده” در دل کویر است که حیات آن به خطوط انتقال آب وابسته است. این وابستگی، آن را در برابر هرگونه اختلال در سیستم انتقال یا تنش‌های بین‌منطقه‌ای بر سر آب، بسیار آسیب‌پذیر می‌کند.
   • پیش‌بینی آینده: با کاهش منابع آبی در سرچشمه‌های خطوط انتقال، یزد با چالش حیاتی بقا روبرو خواهد شد و نمی‌تواند به عنوان یک مقصد پایدار برای مهاجرت در نظر گرفته شود.

دسته سوم: مبادی بحرانی که وضعیت آن‌ها وخیم‌تر می‌شود

این استان‌ها که هم‌اکنون نیز مهاجرفرست هستند، با تخلیه بیشتر جمعیت و تبدیل شدن به “مناطق قربانی” اقلیمی مواجه خواهند شد.

• سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان، هرمزگان و مناطق شرقی اصفهان: این مناطق با بیابان‌زایی گسترده، افزایش کانون‌های گرد و غبار، شور شدن آب‌های باقی‌مانده و از بین رفتن کامل کشاورزی سنتی روبرو خواهند شد. مهاجرت از این مناطق دیگر یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای بقا خواهد بود و به صورت موج‌های بزرگ‌تری به سمت مقاصد جدید (دسته‌های اول و دوم) سرازیر خواهد شد.

جدول پیش‌بینی وضعیت مهاجرتی استان‌ها (چشم‌انداز ۲۰۴۰)

توصیه‌های سیاستی

آینده نقشه جمعیتی ایران به طور مستقیم به نحوه مدیریت منابع آب گره خورده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که “جذابیت اقلیمی” به مهم‌ترین عامل در تعیین مقاصد مهاجرتی تبدیل خواهد شد و نوار شمالی و مناطق غربی کشور به کانون‌های اصلی جذب جمعیت بدل می‌شوند.

این جابجایی بزرگ، پیامدهای ژئوپلیتیکی، اجتماعی و اقتصادی عمیقی خواهد داشت. سیاست‌گذاران باید از امروز برای مدیریت این آینده اجتناب‌ناپذیر برنامه‌ریزی کنند:

1. حفاظت مطلق از نوار شمالی: استان‌های گیلان و مازندران به عنوان “ذخایر استراتژیک زیستی” ایران باید تحت حفاظت شدید قرار گیرند. هرگونه تغییر کاربری اراضی کشاورزی و جنگلی باید ممنوع و با شدیدترین جرایم روبرو شود.
2. آمایش سرزمین مبتنی بر آب: فعالیت‌های اقتصادی و استقرار جمعیت باید بر اساس ظرفیت آبی پایدار هر منطقه بازتعریف شود، نه بر اساس ملاحظات سیاسی کوتاه‌مدت.
3. سرمایه‌گذاری در مقاصد آینده: زیرساخت‌های اقتصادی و شهری در استان‌های غربی باید تقویت شود تا این مناطق بتوانند بخشی از جمعیت مهاجر را به شکلی پایدار جذب کنند.
4. مدیریت مهاجرت معکوس از کلان‌شهرها: باید برای کاهش تدریجی جمعیت در کلان‌شهرهای بی‌آب مانند تهران، برنامه‌های تشویقی و حمایتی برای انتقال کسب‌وکارها و جمعیت به مناطق مستعدتر طراحی شود.

در غیر این صورت، ایران با پدیده “ازدحام در کشتی نوح” (استان‌های شمالی) و “تخلیه سرزمین‌های سوخته” (مناطق مرکزی و شرقی) مواجه خواهد شد که ثبات اجتماعی و امنیت ملی را در بلندمدت به خطر می‌اندازد.

نتیجه‌گیری

مهاجرت ناشی از کم‌آبی در ایران یک واقعیت تلخ و رو به گسترش است که نقشه جمعیتی کشور را در سکوت تغییر می‌دهد. این پدیده صرفاً جابجایی انسان‌ها نیست، بلکه فرآیندی است که به فرسایش سرمایه‌های طبیعی، اجتماعی و فرهنگی در مبدأ و ایجاد چالش‌های پیچیده در مقصد می‌انجامد. اگر سیاست‌های جامع، فوری و مبتنی بر علم برای مدیریت پایدار منابع آب و توسعه متوازن منطقه‌ای اتخاذ نشود، در دهه‌های آینده شاهد تشدید این روند، افزایش تنش‌های اجتماعی و تهدید جدی امنیت ملی و غذایی کشور خواهیم بود. زنگ خطر  به صدا درآمده و زمان اقدام، اکنون است.