آسانسورهای بدون موتورخانه (Machine Room Less – MRL) به دلیل طراحی نوآورانه و صرفه‌جویی در فضا، در سال‌های اخیر به یکی از گزینه‌های محبوب در صنعت آسانسور تبدیل شده‌اند. این نوع آسانسورها، که نیازی به اتاق موتور جداگانه ندارند، برای ساختمان‌های مدرن با محدودیت‌های فضایی یا پروژه‌هایی که به دنبال کاهش هزینه‌های ساخت هستند، بسیار مناسب‌اند. با این حال، مانند هر فناوری دیگری، آسانسورهای MRL نیز مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله، به تعریف دقیق این نوع آسانسور، مزایا و معایب آن، و کاربردهای مناسب آن می‌پردازیم تا راهنمایی جامع برای متخصصان صنعت آسانسور و تصمیم‌گیرندگان پروژه‌های ساختمانی ارائه دهیم.

تعریف آسانسور بدون موتورخانه (MRL)

آسانسور بدون موتورخانه (MRL) نوعی آسانسور کششی است که تجهیزات اصلی آن، مانند گاورنر (speed limiter)، به جای قرار گرفتن در یک اتاق موتور جداگانه، در بالای شفت یا دالان (hoistway) یا کنار آن نصب می‌شوند. این طراحی با استفاده از فناوری‌های مدرن، مانند موتورهای بدون دنده (gearless synchronous motors) یا موتورهای القایی کششی (traction induction motors)، امکان‌پذیر شده است. این آسانسورها در اواخر دهه ۱۹۹۰ توسط شرکت‌هایی مانند KONE معرفی شدند و به دلیل صرفه‌جویی در فضا و هزینه، به‌ویژه در ساختمان‌های متوسط ارتفاع (تا ۱۰-۱۵ طبقه)، محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.

برخلاف آسانسورهای کششی سنتی که نیاز به یک اتاق موتور در بالای شفت یا کنار آن دارند، در MRL تجهیزات به‌گونه‌ای مینیاتوری شده‌اند که در فضای شفت جای می‌گیرند. این امر با استفاده از طناب‌های کششی با قطر کمتر یا تسمه‌های بالابرنده و موتورهای کوچک‌تر محقق شده است. نگهداری این آسانسورها معمولاً از بالای کابین انجام می‌شود، که نیاز به دسترسی به سقف ساختمان را از بین می‌برد.

چنانچه برای شما سوال است که آسانسور هیدرولیکی برای پروژه شما مناسب است یا کششی، میتوانید این مطلب را مطالعه کنید : راهنمای جامع انتخاب بین آسانسور کششی یا هیدرولیکی (جدول مقایسه+اینفوگرافی)

مزایای آسانسور بدون موتورخانه

آسانسورهای MRL به دلیل ویژگی‌های خاص خود، مزایای متعددی دارند که آن‌ها را به گزینه‌ای جذاب برای بسیاری از پروژه‌ها تبدیل کرده است:

1. صرفه‌جویی در فضا

• توضیح: با حذف نیاز به اتاق موتور، فضای قابل توجهی در ساختمان آزاد می‌شود که می‌تواند برای اهداف دیگر، مانند دفاتر، فضاهای تجاری، یا حتی طراحی‌های معماری خلاقانه، استفاده شود. این ویژگی به‌ویژه در ساختمان‌های شهری با فضای محدود یا پروژه‌های بازسازی که امکان افزودن موتورخانه وجود ندارد، بسیار ارزشمند است.

• کاربرد: مناسب برای هتل‌ها، آپارتمان‌ها، و ساختمان‌های تجاری با محدودیت فضایی.

2. کاهش هزینه‌های ساخت و نصب

• توضیح: هزینه اولیه نصب آسانسورهای MRL کمتر از آسانسورهای کششی سنتی است و تقریباً با هزینه آسانسورهای هیدرولیکی برابر است (در برخی موارد تا ۱۰٪ گران‌تر از هیدرولیکی). عدم نیاز به ساخت موتورخانه هزینه‌های ساختمانی را کاهش می‌دهد و زمان ساخت را کوتاه‌تر می‌کند.

• کاربرد: پروژه‌هایی با بودجه محدود یا زمان‌بندی فشرده.

3. عملکرد مشابه آسانسورهای کششی سنتی

• توضیح: آسانسورهای MRL سرعت و کیفیت سواری مشابه آسانسورهای کششی سنتی را ارائه می‌دهند، اما با هزینه کمتر. این آسانسورها می‌توانند سرعت‌هایی تا ۲٫۵ متر بر ثانیه را پشتیبانی کنند، که برای ساختمان‌های با ارتفاع متوسط کافی است.

• کاربرد: ساختمان‌های مسکونی یا تجاری با تردد متوسط.

4. انعطاف‌پذیری در طراحی معماری

• توضیح: حذف موتورخانه به معماران اجازه می‌دهد تا طراحی‌های خلاقانه‌تری برای ساختمان داشته باشند. این امر به‌ویژه در پروژه‌های مدرن که زیبایی‌شناسی اهمیت دارد، مفید است.

• کاربرد: ساختمان‌های لوکس یا پروژه‌های با طراحی‌های غیرمتعارف.

5. کارایی انرژی

• توضیح: برخی مدل‌های MRL از موتورهای بدون دنده استفاده می‌کنند که مصرف انرژی کمتری نسبت به سیستم‌های دنده‌دار سنتی یا حتی آسانسورهای هیدرولیکی دارند. این ویژگی با روند رو به رشد ساختمان‌های پایدار هم‌راستاست.

• کاربرد: ساختمان‌هایی که به دنبال کاهش مصرف انرژی و اثرات زیست‌محیطی هستند.

معایب آسانسور بدون موتورخانه

با وجود مزایای متعدد، آسانسورهای MRL معایبی نیز دارند که باید در تصمیم‌گیری مورد توجه قرار گیرند:

1. چالش‌های نگهداری

• توضیح: تجهیزات MRL در بالای شفت یا کنار آن قرار دارند، که دسترسی به آن‌ها برای تعمیر و نگهداری ممکن است دشوارتر باشد. این امر می‌تواند منجر به افزایش زمان توقف آسانسور (downtime) شود.

• تأثیر: افزایش هزینه‌های نگهداری و نیاز به تکنسین‌های آموزش‌دیده.

2. عمر کوتاه‌تر قطعات

• توضیح: طناب‌ها یا تسمه‌های بالابرنده در MRL به دلیل قطر کمتر، عمر کوتاه‌تری (حدود ۵ سال) در مقایسه با طناب‌های آسانسورهای کششی سنتی (۸-۱۰ سال) دارند . این امر هزینه‌های جایگزینی آنها را افزایش می‌دهد و نیاز به تعمیرات بیشتری دارد.

• تأثیر: افزایش هزینه‌های بلندمدت و توقف‌های مکرر.

3. عمر کمتر

• توضیح: آسانسورهای MRL عمر  ۱۵-۲۰ ساله دارند، در حالی که آسانسورهای کششی سنتی می‌توانند ۲۰-۳۰ سال و آسانسورهای هیدرولیکی با نگهداری مناسب حتی بیشتر می توانند سرویس دهند.

• تأثیر: نیاز به تجدید زودهنگام در پروژه‌های بلندمدت.

4. نویز و لرزش

• توضیح: به دلیل نزدیکی تجهیزات به شفت آسانسور، ممکن است نویز و لرزش بیشتری نسبت به آسانسورهای با موتورخانه ایجاد شود. این مشکل در طراحی‌های مدرن با عایق‌بندی صدا کاهش یافته، اما همچنان می‌تواند در محیط‌های حساس به صدا (مانند بیمارستان‌ها) چالش‌برانگیز باشد.

• تأثیر: کاهش راحتی کاربران در برخی موارد.

5. محدودیت‌های کاربردی

• توضیح: آسانسورهای MRL برای محیط‌های با استفاده بالا (مانند بیمارستان‌ها یا مجتمع‌های مسکونی پرترافیک) یا شرایط محیطی سخت (مانند دماهای پایین یا رطوبت بالا) ممکن است مناسب نباشند. به عنوان مثال، در یک بیمارستان با ۶ آسانسور مجزا که هر کدام در ۶ طبقه جابجا می شدند، پس از ۱۰ سال نیاز به تجدید گزارش شده است. همچنین، در ایستگاه‌های راه‌آهن با ۲ آسانسور در هر ایستگاه، در عرض ۵ سال نیاز به تجدید مشاهده شد.

• تأثیر: محدودیت در انتخاب برای پروژه‌های خاص.

جدول مزایا و معایب آسانسور MRL  (موبایل خود را افقی کنید )

کاربردهای مناسب آسانسورهای MRL

آسانسورهای MRL در شرایط زیر بهترین عملکرد را دارند:

• ساختمان‌های متوسط ارتفاع: تا ۱۰-۱۵ طبقه، مانند آپارتمان‌ها یا دفاتر تجاری.

• پروژه‌های با محدودیت فضایی: مانند ساختمان‌های شهری یا بازسازی‌ها.

• پروژه‌های با بودجه محدود: که نیاز به کاهش هزینه‌های ساخت دارند.

• ساختمان‌های با طراحی مدرن: که نیاز به انعطاف‌پذیری در معماری دارند.

در مقابل، برای محیط‌های پرترافیک (مانند بیمارستان‌ها یا برج‌های مسکونی بزرگ) یا شرایط محیطی سخت (مانند دماهای پایین یا رطوبت بالا)، ممکن است آسانسورهای کششی سنتی یا هیدرولیکی مناسب‌تر باشند.

ملاحظات اضافی

• مقررات و استانداردها: در برخی مناطق، مانند ایران، استانداردهای خاصی (مانند ISIRI 6303-1 یا EN 81-20) برای نصب آسانسورهای MRL وجود دارد که باید رعایت شوند.

• فناوری‌های جدید: پیشرفت‌های اخیر در عایق‌بندی صدا و مواد مقاوم‌تر برای طناب‌ها یا تسمه‌ها، برخی از معایب MRL (مانند نویز و عمر قطعات) را کاهش داده است.

• نگهداری پیشگیرانه: برای کاهش مشکلات نگهداری، برنامه‌ریزی منظم و استفاده از تکنسین‌های آموزش‌دیده ضروری است.

نتیجه‌گیری

آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL) گزینه‌ای نوآورانه و کارآمد برای ساختمان‌های مدرن با محدودیت‌های فضایی یا بودجه‌ای هستند. آن‌ها با صرفه‌جویی در فضا، کاهش هزینه‌های ساخت، و ارائه عملکرد مشابه آسانسورهای کششی سنتی، به‌ویژه در ساختمان‌های با ارتفاع متوسط ، بسیار مناسب‌اند. با این حال، چالش‌هایی مانند نگهداری دشوار، عمر کوتاه‌تر قطعات، و محدودیت‌های کاربردی در محیط‌های پرترافیک باید به دقت بررسی شوند.

برای انتخاب بهینه، توصیه می‌شود:

• نیازهای خاص پروژه (ارتفاع، ترافیک، بودجه) را ارزیابی کنید.

• با متخصصان صنعت آسانسور مشورت کنید تا از سازگاری MRL با شرایط ساختمان مطمئن شوید.

• استانداردهای ملی  و شرایط محیطی را در نظر بگیرید.

آسانسورهای MRL با ترکیب فناوری مدرن و طراحی کارآمد، می‌توانند راه‌حلی ایده‌آل برای بسیاری از پروژه‌ها باشند، به شرطی که معایب آن‌ها به درستی مدیریت شوند.