خطرات پله برقی چیست ؟ در این مقاله به صورت جامع این موضوع را بررسی کرده و راه های پیشگیری را به شما میگویییم تا استفاده ایمنی داشته باشید. پله‌های برقی، این وسیله کارآمد روزانه میلیون‌ها نفر را در مراکز خرید، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو و ساختمان‌های عمومی جابجا می‌کند و آسایش و سرعت را به ارمغان می‌آورد. با این حال، در پس این راحتی، خطراتی نهفته است که در صورت عدم رعایت استانداردها و نکات ایمنی، می‌تواند منجر به حوادث تلخ و جبران‌ناپذیری شود.
مطلب سودمند مرتبط : دانلود همه استانداردهای ملی صنعت آسانسور و پله برقی
این مقاله به بررسی جامع خطرات پله برقی، استانداردهای حاکم بر طراحی و نگهداری آن‌ها در ایران و جهان، و مهم‌ترین اقدامات احتیاطی که کاربران باید رعایت کنند، می‌پردازد.
بخش اول: خطرات بالقوه پله برقی
حوادث پله برقی معمولاً ناشی از سه عامل اصلی هستند: نقص فنی دستگاه، رفتار ناایمن کاربر و طراحی غیراستاندارد. خطرات اصلی را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
- گیر کردن (Entrapment): این یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین حوادث پله برقی است.
- گیر کردن لباس: لباس‌های گشاد، دامن‌های بلند، شال، روسری و حتی بند کفش‌های باز می‌توانند بین پله‌ها و دیواره جانبی (Skirt Panel) یا در شکاف‌های صفحه شانه (Comb Plate) در بالا و پایین پله برقی گیر کنند. این اتفاق می‌تواند فرد را به شدت به داخل دستگاه بکشد.
- گیر کردن اعضای بدن: انگشتان دست و پا، به خصوص در کودکان، در معرض خطر گیر کردن در شکاف‌های بین پله‌ها یا بین پله و دیواره جانبی هستند. کفش‌های نرم مانند دمپایی‌های پلاستیکی و صندل‌ها نیز پتانسیل بالایی برای گیر کردن و له‌شدگی دارند.
- سقوط و لغزش (Falls and Slips):
- از دست دادن تعادل: توقف ناگهانی پله برقی به دلیل قطع برق یا نقص فنی، می‌تواند باعث از دست دادن تعادل و سقوط زنجیره‌ای افراد شود.
- لغزش روی پله‌ها: ریختن مایعات یا وجود زباله روی پله‌های فلزی، سطح آن‌ها را به شدت لغزنده می‌کند.
- سقوط از کنار: تکیه دادن به نرده یا بازیگوشی کودکان در کنار پله برقی می‌تواند منجر به سقوط از ارتفاع شود، به خصوص اگر طراحی نرده‌ها استاندارد نباشد.
- بریدگی و خراشیدگی (Cuts and Lacerations):
- لبه‌های تیز یا شکسته در پله‌ها، صفحات شانه یا دیواره‌های جانبی می‌تواند باعث بریدگی‌های عمیق شود. قطعات فلزی فرسوده یا آسیب‌دیده خطر را دوچندان می‌کنند.
- حوادث ناشی از خرابی ناگهانی:
- حرکت معکوس: یکی از فاجعه‌بارترین نقص‌های فنی، حرکت ناگهانی پله برقی در جهت معکوس است. این اتفاق معمولاً به دلیل شکست در سیستم ترمز یا جعبه‌دنده رخ می‌دهد و به دلیل سرعت زیاد و ازدحام جمعیت، می‌تواند منجر به تلفات و جراحات گسترده شود.
- فروریختن پله‌ها: در موارد بسیار نادر اما محتمل، فرسودگی شدید یا نقص در زنجیر اصلی می‌تواند باعث فروریختن یا جدا شدن یک یا چند پله شود و افراد را به داخل مکانیزم دستگاه بکشد.
بخش دوم: استانداردهای ایمنی پله برقی در ایران و جهان
برای به حداقل رساندن خطرات ذکر شده، استانداردهای بسیار دقیقی برای طراحی، ساخت، نصب و نگهداری پله‌های برقی تدوین شده است.
استانداردهای جهانی (بین‌المللی):
مهم‌ترین و معتبرترین استاندارد در سطح جهان، استاندارد اروپایی EN 115 است. این استاندارد به طور گسترده به عنوان مرجع اصلی در سراسر دنیا، از جمله در ایران، پذیرفته شده است. بخش‌های مختلف این استاندارد عبارتند از:
- EN 115-1:2017: این بخش الزامات ایمنی برای ساخت و نصب پله‌های برقی و پیاده‌روهای متحرک را مشخص می‌کند. این استاندارد شامل جزئیات دقیقی در مورد سرعت مجاز (معمولاً ۰.۵ تا ۰.۷۵ متر بر ثانیه)، شیب مجاز (معمولاً حداکثر ۳۰ تا ۳۵ درجه)، ابعاد پله‌ها، فاصله مجاز بین قطعات متحرک و ثابت (معمولاً کمتر از ۴ میلی‌متر)، و الزامات مربوط به سیستم‌های ترمز، دکمه‌های توقف اضطراری و نرده‌ها است.
- EN 115-2: این بخش به بهبود ایمنی پله‌های برقی موجود می‌پردازد و راهکارهایی برای ارتقاء دستگاه‌های قدیمی به سطح استانداردهای جدید ارائه می‌دهد.
استاندارد دیگری که در آمریکای شمالی کاربرد گسترده‌ای دارد، ASME A17.1 است که توسط انجمن مهندسان مکانیک آمریکا تدوین شده و الزامات مشابهی با EN 115 دارد.
استانداردهای ملی ایران:
سازمان ملی استاندارد ایران، با الگوبرداری از استانداردهای معتبر جهانی، استانداردهای ملی مربوط به پله برقی را تدوین و اجباری کرده است. استاندارد اصلی در این زمینه:
- استاندارد ملی ایران شماره 1-13836(تجدیدنظر ۱): با عنوان “ایمنی ساختار و نصب آسانسورها و پله‌های برقی – قسمت ۱: پله‌های برقی و پیاده‌روهای برقی”. این استاندارد ترجمه و بومی‌سازی شده استاندارد EN 115-1 است.
- الزامات کلیدی این استاندارد در ایران:
- اجباری بودن استاندارد: نصب و بهره‌برداری از هرگونه پله برقی در اماکن عمومی منوط به اخذ گواهی بازرسی و تأییدیه استاندارد از شرکت‌های بازرسی فنی مورد تأیید سازمان ملی استاندارد است.
- بازرسی‌های دوره‌ای: تمام پله‌های برقی باید به صورت سالانه توسط شرکت‌های بازرسی مجاز، بازرسی شده و گواهی ایمنی برای آن‌ها صادر گردد. در صورت عدم تمدید گواهی، بهره‌بردار (مالک ساختمان) مسئول هرگونه حادثه خواهد بود.
- الزامات فنی: این استاندارد تمامی جزئیات فنی از جمله وجود دکمه‌های توقف اضطراری در بالا، پایین و روی بدنه دستگاه، سیستم ترمز دوگانه (ترمز عملیاتی و ترمز ایمنی کمکی)، سنسورهای ایمنی در صفحه شانه و دیواره جانبی برای تشخیص گیر کردن اشیاء، و کیفیت مواد به کار رفته را مشخص می‌کند.
- علائم هشداردهنده: نصب علائم و برچسب‌های هشداردهنده استاندارد (به صورت تصویری و نوشتاری) برای راهنمایی کاربران الزامی است.
متأسفانه، علی‌رغم وجود این قوانین، گاهی به دلیل کوتاهی مالکین در انجام سرویس‌های دوره‌ای و بازرسی‌های سالانه، شاهد بهره‌برداری از پله‌های برقی غیراستاندارد یا فرسوده در برخی اماکن هستیم.
بخش سوم: آمار تلفات و حوادث
ارائه آمار دقیق جهانی دشوار است زیرا بسیاری از حوادث جزئی گزارش نمی‌شوند. با این حال، بر اساس گزارش‌های کمیسیون ایمنی محصولات مصرفی ایالات متحده (CPSC) و منابع دیگر:
- تلفات سالانه: سالانه حدود ۱۰ تا ۲۰ مورد مرگ در سراسر جهان مستقیماً به حوادث پله برقی نسبت داده می‌شود. بخش بزرگی از این تلفات مربوط به سقوط افراد مسن یا حوادث گیر کردن کودکان است.
- جراحات: آمار جراحات بسیار بالاتر است. تنها در ایالات متحده، سالانه بیش از ۱۷,۰۰۰ نفر به دلیل حوادث مرتبط با پله برقی و پیاده‌روهای متحرک به اورژانس مراجعه می‌کنند. عمده این جراحات شامل سقوط، بریدگی و گیر کردن لباس یا اعضای بدن است.
- در ایران: آمار دقیقی از تعداد حوادث پله برقی در ایران یافت نشد. اما گزارش‌های پراکنده در اخبار و سازمان آتش‌نشانی حاکی از وقوع حوادث گیر کردن دست و پای کودکان، سقوط سالمندان و نقص فنی است که نشان‌دهنده اهمیت توجه جدی به این موضوع می‌باشد.
بخش چهارم: ۱۰ اقدام احتیاطی حیاتی برای کاربران
بخش بزرگی از حوادث با رعایت نکات ساده ایمنی توسط کاربران قابل پیشگیری است. همیشه این ۱۰ نکته کلیدی را به خاطر بسپارید و به دیگران، به خصوص کودکان، آموزش دهید:
-
رو به جهت حرکت بایستید و نرده را بگیرید: همیشه در مرکز پله بایستید، صورتتان رو به جلو باشد و حداقل با یک دست، دستگیره متحرک (Handrail) را محکم بگیرید تا در صورت توقف ناگهانی تعادل خود را از دست ندهید.
-
مراقب لباس و بند کفش خود باشید: از پوشیدن لباس‌های خیلی گشاد و بلند و همچنین کفش‌های بندی باز روی پله برقی خودداری کنید. قبل از سوار شدن، از جمع بودن لباس و بسته بودن بند کفش خود اطمینان حاصل کنید.
-
کودکان را در آغوش بگیرید یا دستشان را محکم بگیرید: کودکان زیر ۵ سال بسیار آسیب‌پذیر هستند. بهترین کار در آغوش گرفتن آن‌هاست. اگر این امکان وجود ندارد، دست آن‌ها را محکم گرفته و اجازه ندهید روی پله بنشینند یا بازی کنند.
-
از حمل کالسکه، چرخ خرید و بارهای حجیم خودداری کنید: پله برقی برای حمل افراد طراحی شده است. برای جابجایی این وسایل حتماً از آسانسور استفاده کنید.
-
روی پله‌ها ننشینید و راه نروید: نشستن روی پله‌ها خطر گیر کردن لباس را به شدت افزایش می‌دهد. دویدن یا راه رفتن روی پله‌های متحرک نیز خطر از دست دادن تعادل و سقوط را بالا می‌برد. ثابت بایستید تا به مقصد برسید.
-
به لبه‌ها و شکاف‌ها نزدیک نشوید: پاها و دست‌های خود را از دیواره‌های جانبی و لبه‌های زرد رنگ ایمنی دور نگه دارید تا از خطر گیر کردن در امان بمانید. هرگز به دیواره جانبی تکیه ندهید.
-
با کفش نامناسب سوار نشوید: دمپایی‌های لاانگشتی، صندل‌ها و به خصوص کفش‌های نرم پلاستیکی (مانند کراکس) پتانسیل بالایی برای گیر کردن در صفحات شانه یا کناره‌های پله دارند. از پوشیدن آن‌ها روی پله برقی اجتناب کنید.
-
در هنگام سوار و پیاده شدن دقت کنید: با دقت قدم بردارید و در انتها بدون توقف و مکث از روی صفحه شانه عبور کنید تا برای نفرات بعدی ایجاد خطر نکنید.
-
در صورت بروز حادثه، دکمه توقف اضطراری را فشار دهید: محل دکمه توقف اضطراری (معمولاً یک دکمه بزرگ قرمز رنگ در بالا و پایین پله برقی) را شناسایی کنید. در صورت مشاهده هرگونه حادثه (مانند گیر کردن لباس یا سقوط فردی)، فوراً آن را فشار دهید.
-
از پله برقی خاموش به عنوان پله معمولی استفاده نکنید: ارتفاع پله‌های یک پله برقی خاموش، غیراستاندارد و بلندتر از پله‌های معمولی است که خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است دستگاه به طور ناگهانی شروع به حرکت کند.
نتیجه‌گیری
پله‌های برقی ابزارهای بسیار مفیدی هستند، اما نباید آن‌ها را به چشم یک سرگرمی یا یک وسیله کاملاً بی‌خطر نگریست. ترکیبی از رعایت دقیق استانداردهای جهانی توسط سازندگان، بازرسی‌های منظم و سخت‌گیرانه توسط نهادهای نظارتی، نگهداری مسئولانه توسط مالکین و رفتار آگاهانه و محتاطانه توسط کاربران، می‌تواند تضمین‌کننده عملکرد ایمن این غول‌های متحرک باشد و از وقوع حوادث تلخ جلوگیری کند. افزایش آگاهی عمومی در این زمینه، یک مسئولیت همگانی است.
بدون دیدگاه