سنسور درب آسانسور که با عناوین دیگری مانند چشمی درب، پرده نوری (Light Curtain) یا فتوسل (photocell) نیز شناخته می شود، یکی از مهم‌ترین اجزای آسانسور است، این سنسور برای تضمین ایمنی مسافران طراحی شده است. این سنسور با جلوگیری از بسته شدن درها بر روی افراد یا اشیاء، نقش کلیدی در کاهش حوادث و آسیب‌ها ایفا می‌کند.

تاریخچه و تکامل سنسورهای درب

در گذشته، آسانسورها توسط اپراتورهای انسانی کنترل می‌شدند که وظیفه داشتند از بسته شدن درها بر روی مسافران جلوگیری کنند. با پیشرفت فناوری، سنسورهای خودکار جایگزین اپراتورها شدند و از دهه 1990، سنسورهای غیرتماسی مانند پرده‌های نوری فروسرخ به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند.

سنسور درب آسانسور چطور کار میکند؟

فتوسل آسانسور با نور نامرئی (اشعه مادون قرمز) کار می‌کند. این نور از یک فرستنده به یک گیرنده ارسال می‌شود و در صورت وجود هر مانعی در مسیر، از رسیدن نور به گیرنده جلوگیری می‌کند و مانع از بسته شدن درب آسانسور می‌شود. این قطعه که در بخش ابتدایی و ورودی درب کابین اسانسور نصب می‌شود، با ارسال سیگنالی به تابلو فرمان آسانسور، دستور حرکت یا عدم حرکت  به آسانسور را صادر می‌کند.

در صورتی که جسمی در بخش ورودی آسانسور قرار گرفته شده باشد، سنسورهای چشمی سیگنالی به تابلو فرمان ارسال می‌کنند که ورودی آسانسور مسدود است. بنابراین آسانسور تا زمانی که این اخطار از سمت سنسورها برطرف نشود، شروع به حرکت نخواهد کرد.

انواع سنسورهای درب آسانسور

فتوسل‌ها به دو دسته فتوسل چشمی یا نقطه‌ای و فتوسل پرده ای تقسیم می‌شوند که هر کدام از آن‌ها قیمت و ویژگی‌های مجزایی دارند. ایمنی فتوسل‌های پرده‌ای بیشتر از نقطه‌ای است؛ چرا که فضای بیشتری را تحت پوشش قرار می دهد.

• فتوسل نقطه‌ای یا چشمی: این مدل شامل یک فرستنده و گیرنده است که معمولاً در دو طرف درب آسانسور نصب می‌شود. اگر چیزی بین این دو قرار بگیرد، درب باز می‌ماند. این نوع فتوسل برای آسانسورهای کوچک و کم‌تردد مناسب است و عملکرد نسبتاً ساده‌ای دارد. محل نصب این فتوسل ها در ارتفاعی به اندازه زانوی افراد و در فاصله ای بین 50 تا 70 سانتی متر است.محدودیت اصلی فوتوسل نقطه‌ای در این است که اگر جسمی در بالا یا پایین نقطه تشخیص قرار داشته باشد، فتوسل آن را تشخیص نداده و درب کابین ممکن است بسته شود.
• فتوسل پرده‌ای: این مدل دارای چندین سنسور است که یک پرده نوری تشکیل می‌دهند و حساسیت بیشتری نسبت به مدل نقطه‌ای دارند. فتوسل پرده‌ای دقت بالاتری در شناسایی موانع دارد و به دلیل پوشش وسیع‌تر، ایمنی بیشتری را فراهم می‌کند.قیمت فوتوسل پرده‌ای بالاتر از نقطه‌ای است.

راهنمایی در مورد خرید فتوسل آسانسور ( سنسور درب )

برای انتخاب و خرید فتوسل مناسب، باید به نکات زیر توجه کرد:

• تعداد پرتوهای سنسور: هر چه تعداد پرتوها بیشتر باشد، دقت تشخیص بالاتر می‌رود.مثلا میگویند این فتوسل پرده ای دارای 32 چشمی یا 32 بیم است.
• دامنه عملکرد سنسور: فاصله‌ای که سنسور می‌تواند تشخیص دهد باید متناسب با نوع درب آسانسور باشد. به عنوان مثال فتوسلی با ابعاد پوشش دهی 4 متر در دو متر برای دربی که از این ابعاد بزرگتر باشد مناسب نیست.
• مقاومت در برابر عوامل محیطی: فتوسل باید در برابر گرد و غبار و رطوبت مقاوم باشد. مثلا بعضی از مدلها دارای گواهینامه های IP هستند.
• نوع اتصال و نصب: برخی مدل‌ها نیاز به سیم‌کشی دارند و برخی دیگر به‌صورت بی‌سیم کار می‌کنند.
• برند و کیفیت ساخت: استفاده از برندهای معتبر باعث افزایش طول عمر و دقت عملکرد فتوسل می‌شود.
• مصرف انرژی و کارایی: فتوسل‌های مدرن معمولاً دارای مصرف انرژی پایینی هستند و می‌توانند در شرایط مختلف آب‌وهوایی به‌خوبی کار کنند.

نکات نصب و نگهداری فتوسل آسانسور

برای نصب صحیح فتوسل، رعایت این موارد ضروری است:

1. محل نصب مناسب: فتوسل باید در ارتفاع مناسب از سطح کابین و در موقعیتی نصب شود که به‌راحتی موانع را تشخیص دهد.
2. تنظیم دقیق سنسورها: گیرنده و فرستنده باید به‌درستی تنظیم شوند تا در تشخیص موانع خطا نداشته باشند.
3. بررسی دوره‌ای عملکرد: به‌صورت دوره‌ای عملکرد فتوسل را بررسی کنید تا از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل شود.
4. تمیزکاری منظم: گرد و غبار و آلودگی ممکن است بر عملکرد سنسورها تأثیر بگذارد.
5. تست‌های ایمنی منظم: بهتر است در بازه‌های زمانی مشخص، تست عملکردی فتوسل انجام شود تا در صورت وجود هرگونه مشکل، اقدامات لازم برای تعمیر یا تعویض آن صورت گیرد.

برخی از نکات تجربی :

1. تا حد امکان سعی شود فاصله دو سنسور به هم نزدیک باشند. نتیجه این کار طول عمر بیشتر و کارایی بهتر فتوسل است.
2. در زمان نصب فتوسل به ایجاد زاویه دقت کنید. هرچه فاصله بین دو سنسور زیاد شود، حساسیت نصب به زاویه بیشتر می‌شود.
3. هنگام نصب مته دریل را بر روی مهره سنسور قرار ندهید و به طور همزمان دریل نکنید. اول با علامت، محل را مشخص کرده و سنسور را برداشته و در آخر لته درب را سوراخ کنید. با این‌کار مانع آلودگی لنز شیشه‌ای قرمز رنگ سنسور می‌شوید.
4. فتوسل پرده ای اگر کنار دماغه کابین و به صورت ثابت نصب شود، بهترین عملکرد را دارد. نصب به صورت ثابت بسیار کاربردی‌تر از نصب به صورت متحرک است.

عملکردهای اصلی سنسورهای درب

سنسورهای درب آسانسور برای شناسایی مسافران یا اشیاء در مسیر در طراحی شده‌اند تا از بسته شدن درها جلوگیری کنند. عملکردهای اصلی آنها عبارتند از:

• شناسایی موانع: اگر فرد یا شیئی مسیر در را مسدود کند، سنسور آن را تشخیص داده و درها را باز نگه می‌دارد.
• باز کردن مجدد: در صورت تشخیص مانع در حین بسته شدن، درها به طور خودکار باز می‌شوند.
• حالت ناج (Nudge Mode): اگر درها برای مدت طولانی باز بمانند، آسانسور وارد حالت ناج می‌شود و درها به آرامی با صدای بوق مداوم بسته می‌شوند.
• نشانگرهای تصویری و صوتی: برخی سنسورها، مانند Memco Panachrome، دارای چراغ‌های LED هستند که حرکت در را نشان می‌دهند (سبز برای باز شدن، قرمز چشمک‌زن برای بسته شدن). همچنین، برخی مدل‌ها (مانند Otis، Schindler، Kone) هنگام مسدود شدن در، صدای بوق مداوم تولید می‌کنند.

استانداردها و مقررات

استانداردهای ایمنی، مانند ASME A17.1-2019/CSA B44-19، الزامات دقیقی برای این نوع سنسورها بیان کرده اند. بخش 2.13.5 این استاندارد به طور خاص شامل موارد زیر است:

• الزامات تشخیص:
• شناسایی افراد یا اشیاء در مسیر درب کابین.
• شناسایی افراد یا اشیاء در حال نزدیک شدن به ورودی کابین.
• فاصله کلیدی: فاصله 225 میلی‌متری (9 اینچ) برای اطمینان از توقف و باز شدن مجدد درها  برای جلوگیری به موقع، از آسیب است.
• عوامل تاثیر گذار عملکرد سنسور : فاصله بین درها، ضخامت درب و موقعیت دستگاه تشخیص، بر عملکرد تأثیر می‌گذارند.

کارکردهای سنسور درب

سنسورهای درب آسانسور برای ایمنی و کارایی ضروری هستند:

• ایمنی مسافران: از بسته شدن درها بر روی افراد جلوگیری کرده و خطر آسیب را کاهش می‌دهند.
• کاهش آسیب به تجهیزات: با جلوگیری از برخورد اشیاء با درها، هزینه‌های تعمیر و نگهداری کاهش می‌یابد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود پیشرفت‌ها، برخی چالش‌ها باقی مانده‌اند:

• خطاها در تشخیص: سنسورهای فروسرخ ممکن است تحت تأثیر انعکاس‌های نوری (مانند لباس‌های تیره) قرار گیرند، اگرچه فناوری TOF این مشکل را کاهش داده است.

برندهای موجود در بازار ایران

وکو، ممکو، جنتا ، ماموت، ناسیس ، آدالیفت، پروسل، توربوسل و تاپ لیفت از جمله برندهای فتوسل موجود در بازار ایران هستند . توجه داشته باشید که یک برند جهانی در همین زمینه با نام weco وجود دارد که متاسفانه به دلیل تحریم فعلا در بازار ایران موجود نیست و برند وکو که در حال حاضر در کشور ما است یک برند چینی و مجزای از برند بین المللی وکو است که دفتر مرکزی اش در اسپانیا است.